51

106 MORFOLOGIA

-nik, -ec, -el {klepaka, garnka, bucika, kurnika, Dunajca, kapsla...) i wiele innych nazw niemateriałowych policzalnych {klucza, tulipana, daktyla, proszka..., ale materiałowe proszku). Istnieją też rzeczowniki, które mogą przybierać wymiennie obie końcówki, np. tapczanu H tapczanu, temblaka U temblaku, prymusa // prymusa 'kuchenki’.

(a) Grupa twardotematowych (bez tylnojęzykowych) typu STÓŁ, BUT; zestaw końcówek:

	Lp	Lm
M	-0	-y (-e)
D	-u, -a	-ów
C	-owi (-u)	-om
B	-0	-y (-e)
N	-em	-ami
Mc	-'e	-ach
W	-'e	-y (-e)

W odmianie tej kończące temat spółgłoski twarde wymieniają się na miękkie przed końcówkami Mc, W lp, np. tron : tronie, traktor : traktorze. Rzeczowniki zakończone na -ans przybierają w M, B, W lm końcówkę -e, np. awanse, choć zdarzają się i formy z -y, np. ambulansy. Rzeczownik ŚWIAT ma nieregularną końcówkę -u w C lp, a dom takież -u w Mc i W lp.

(b) Grupa tylnojęzykowych; zestaw końcówek:

	Lp	Lm
M	-0	-y/i
D	-u, -a	-ów
C	-owi	-om
B	-0	-y/i
N	-em	-ami
Mc	-U	-ach
W	-u	-y/i

Grupę tę tworzą rzeczowniki z tematami zakończonymi na -k-, -g-, np. MECH, WRAK, STÓG;    ulega zmianie w żadnej formie, nato

miast tematy na -k- i -g- mają w M, B, W lm końcówkę -i przed lć, g, por. mchy, wraki, stogi; podobna zmiana zachodzi w N lp. Odnotujmy, że

r    \

107

FLEKSJA. ODMIANA RZECZOWNIKÓW

w licznych rzeczownikach /, przyrostkiem -ek zachodzi oboczność e : 0, por. dołek : dołka, piasek : piasku.

(c) Grupa miękkotematowych typu KRAJ, GWÓŹDŹ, TALERZ; zestaw

końcówek:

	Lp	Lm
M	“0	-e (-i)
D	-u, -a	-i/y, -ów
C	-owi	-om
B	-0	-e
N	-em	-ami (-mi)
Mc	-U	-ach
W	-u	-e

W odmianie tej dodatkowy problem, poza D lp, stanowią formy D lm: przydział obu końcówek jest tylko częściowo uwarunkowany zakończeniem temaftu I tak pierwszą końcówkę przybierają rzeczowniki na -ąc, -ądz, np. zajęcy, pieniędzy, natomiast zakończone na -j tę drugą, np. kijów. Po innych zakończeniach możliwe są obie, nawet przy tym samym rzeczowniku, np. gwoździ, spinaczy, kamaszy U kamaszów, tłuszczów. Rzeczowniki LIŚĆ, PIENIĄDZ mają nieregularną końcówkę -mi w N lm : liśćmi, pieniędzmi; DZIEŃ ma w M, B, W lm obok -e także -i, dziś częściej używaną. Temat rzeczownika TYDZIEŃ wykazuje częściowy supletywizm: przed końcówką -0 tydzień-, w pozostałych formach tygodń-, por. tydzień : tygodnie.

B. Klasa deklinacyjna M lp -o

Należy tu kilka rzeczowników spieszczających: BRZUSIO, NOSIO, PYSIO -wszystkie, jak widać, są miękkotematowe. Mają one następujące końcówki:

	Lp	Lm
M	-0	-e
D	-a	-ów
C	-owi	-om
B	-0	-e
N	-em	-ami
Mc	-u	-ach
W	-u	-e