52 53 (25)

52 • Ariadna

i jego potomkowie zawładnęli Temenos. Homer określał imieniem A. całą Grecję, a nazwą Argiwów wszystkich Greków. Patrz także Dionizos, Linos, mury cyklopowe, Pe-lasgos.

Ariadna, córka króla Krety -»Minosa i -> Pazyfae, siostra -> Fedry. Pomogła ateńskiemu -> herosowi —> Tezeuszo-wi, który przybył na Kretę, dostać się do Labiryntu w -»Knossos, aby zabić potwora —»Minotaura. Po dokonaniu tego czynu Tezeusz wydostał się na zewnątrz dzięki kłębkowi nici podarowanemu mu przez zakochaną w nim A. Przysłowiowa „nić Ariadny” to „nić przewodnia", sposób wybrnięcia z trudnej sytuacji. Po wydostaniu się z Labiryntu Tezeusz i A. uciekli z Krety, obawiając się kary króla Minosa. Przypłynęli do wyspy Naksos. Tam podczas snu ukazał się A. bóg -» Dionizos. Zgodnie z jego życzeniem została na wyspie i wkrótce go poślubiła. Tezeusz pożeglował do Aten i pogrążył się w żalu nad jej utratą. Cierpiała także A., aż zlitowała się nad nią -»Artemida i zastrzeliła ją z łuku. Bogowie przenieśli ją na niebo. Jest to gwiazdozbiór Korona Północna, zwany też Wiankiem Ariadny, który znajduje się w pobliżu konstelacji Węża. Tezeusz zaś ożenił się z młodszą siostrą A.,

Fedrą. • Sceny z życia A. zachowały się na wielu malowidłach wazowych. W starożytności powstały też rzeźby, przedstawiające córkę króla Krety, z których najbardziej znane są dziś dwie: Śpiąca Ariadna (Muzeum Watykańskie) oraz Głowa Ariadny (IV w. p.n.e., Ethnikon Arche-ologion Musion, Ateny). Artyści nowożytni także sięgali do historii A.; znane są np. obrazy Bachus i Ariadna Ty-cjana (1523, National Gallery, Londyn) i J. Tintoretta (1578-1580, Pałac Dożów, Wenecja) czy rzeźba Ariadna

Ariadna na Naksos, Evelyn de Morgan

Arion • 53

A. Rodina (1880-1890, wystawiana w kilku wariantach w muzeach Rodina w Paryżu i Filadelfii). Patrz także Ojno-pion, Toas.

Aricia (dziś. Ariccia), jedno z najstarszych miast w Lacjum, położone u stóp Gór Albańskich przy Via Appia. Opodal miasta znajdowały się słynna świątynia i gaj —> Diany, z grotą i źródłem, poświęconymi —»nimfie —»Egerii.

W miejscu tym w roku 505 p.n.e. tyran -> Cumae, Aristo-demos, w sojuszu z Rzymem odniósł zwycięstwo nad Etruskami.

Arion, ' syn -> Posejdona i -»nimfy Onei. Poeta, muzyk, śpiewak. Przyjazny mu władca -»Koryntu, Periander (627-585 p.n.e.), pozwolił A. wyjechać na Sycylię, gdzie odbywał się konkurs poetów i śpiewaków. A. pokonał rywali. Hojnie obdarowany postanowił wrócić do Koryntu, ale zazdrośni o jego bogactwa żeglarze uknuli spisek i postanowili go zabić. We śnie ukazał mu się -> Apollo, który ostrzegł przed niebezpieczeństwem. A. chciał nawet oddać wszystkie zarobione pieniądze, byle tylko ocalić życie. Marynarze zaproponowali mu dwa wyjścia: albo popełni samobójstwo, albo wyskoczy za burtę. A. przystał na wariant drugi. Zanim jednak skoczył do morza, uprosił spiskowców, by pozwolili mu jeszcze raz zagrać na lirze. Następnie wykonał ich polecenie, ale nie utonął, gdyż jego pieśń zwabiła wrażliwe na muzykę delfiny. Jeden z nich przeniósł A. na swym grzbiecie do przylądka Taj-naron, skąd A. wrócił do Koryntu i wyjawił Periandrowi spisek. Kiedy żeglarze przypłynęli, władca wypytywał ich

0    A. Okłamali go, mówiąc, że został na którejś z wysp, ale wkrótce ujrzeli śpiewaka, a ich krzywoprzysięstwo zostało ukarane śmiercią. A. dożył późnej starości. Po jego śmierci opiekun muzyki przeniósł go wraz z lirą na niebo

1    umieścił jako gwiezdną konstelację. Tę historię ocalenia A. przytacza Herodot. Wprawdzie A. pochodzący z Me-tymny na Lesbos (VII w. p.n.e.) zalicza się do postaci historycznych, ale ze względu na to, że był synem Posejdona, a ponadto, że jego pieśń zwabiła delfiny i Apollo umieścił go wśród gwiazd, należy do mitów. Legenda o nim przetrwała, a obraz PP. Rubensa Arion ocalony przez delfiny (po 1630) jest tego dowodem. Grecy uważali go również za twórcę —»dytyrambu, pieśni chóralnej ku czci boga —» Dionizosa. • Niewiele zachowało się wizerunków A. Natomiast legenda o Arionie cudownie ocalonym przez delfina pojawia się także w literaturze przyro-doznawczej i zdaniem niektórych naukowców (badają-