52,53 (11)

mięsni biorących udział w manieniu (czyli od apraksji), od ogólnego niedorozwoju./

Jakkolwiek różnice w terminologii umieją nadal, wydaje się. że nic jest to takie istotne dla psychologa. Ważne natomiast jest pytanie — czy pojęcie afazji rozwojowej może hyc traktowane jako specyficzne zaburzenie, czy też stopień wzajemnego pizenikania się różnych patologii językowych u dzieci jest lak duży, że czyni takie odróżnienie niemożliwe do przeprowadzenia, a może nawet niepotrzebne?

U dzieci, u których lekarze rozpoznają afazję, bardzo często występują ubytki słyszenia, zaburzenia motoryczne, emocjonalne, osobowościowe. Przy diagnozie afazji dziecięcej powstające problemy wynikają z (Kcndall 1966):

1)    trudności w eliminowaniu innych warunków, które mogły przyczynie się do zaburzeń w kształtowaniu się mowy,

2)    pomijania ważności kanału słuchowego w inicjowaniu uczenia się języka wobec faktu, że wczesne pojawienie się zachowania słowno-symbo-licznego prawie niezmiennie zależy od słyszenia,

3)    niedostatecznej wiedzy oraz. istnienia niejasności co do związków pomiędzy defektami anatomicznymi bądź strukturalnymi i zaburzeniami funkcji językowych,

4)    zmian w objawach, które pojawiają się jako rezultat dojrzewania i rozwoju,

5)    dwustronnej interakcji pomiędzy językiem a pozostałymi aspektami rozwoju, zwłaszcza w zakresie poznawczym i społcczno-cmocjonalnym,

6)    braku metod, które by pozwoliły Da rzetelne mierzenie procesów i funkcji biorących udział w uczeniu się mowy przez małe dzieci.

Trudności sprawia nic tyle identyfikacja układu symptomów, lecz stwierdzenie, że dane zaburzenie jest nieproporcjonalne do odchyleń wrażliwości słuchowej, rozwoju umysłowego czy rozwoju osobowości i nic może być przez nie wytłumaczone. Stwierdzenie, że „coś innego” musi tu działać, otwiera możliwości każdej zasadzie poszukiwawczej z. hipotetycznymi mechanizmami centralnymi. Zdarza się też, że niejasny termin ..afazja” jest przypisywany każdemu niewytłumaczonemu przypadkowi trudności w uczeniu się języka.

E. Dilling-Ostrowska (1982), opisując wrodzone zaburzenia mowy, zwraca uwagę, że dzieci z jednoczesnym zaburzeniem rozumienia i mówienia (zaburzenia reccpcyjnockspresyjnc) są często kierowane do zakładów dla dzieci głuchoniemych, do placówek psychiatrycznych. Dzieci te nie

i- n ndnych słów, porozumiewają się z otoczeniem za pomocą gesty-t*l»|ł t im artykułowanych dźwięków. Zaburzenia czysto ekspresyjne doty-’ i iiiikiil.il ji i mowy. Rozwój werbalizacji przedslowncj przebiega pra-*>•111.1,. natomiast werbalizacji słownej jest zaburzony. Pierwsze słowa

•    l <k,. wypowiada około 2 r.ż., zaś zdania w 7-8 r.ż. i przeważnie nic '"•I i » i umiejętności prawidłowego posługiwania się mową. W mowie wy-' r"i t /nlmrzcnia artykulacji, składni, intonacji, końcówki są gorzej artyku-¹ ** .u, ni/ sylaby początkowe, występują objawy pomijania, podstawiania

t ii * 11? 11 im k, przy łączeniu słów dziecko wymawia ostatnią sylabę pierwszego ¹ |"> iws/ą drugiego słowa, występuje też swoisty słownik, często tzw. styl **• !••»* my Autorka przypuszcza, że nieprawidłowy rozwOj mowy, wyslę-ł»'h> v mi wczesnego dzieciństwa, wiąże się z brakiem kompensacji czyn-i ii-./kml/nncgo obszaru mowy w lewej półkuli przez półkulę prawą

•    powodu uogólnionego niedotlenienia mózgu w życiu płodowym. Dla tego *"d*.i)ii /.ibiir/crt mowy proponuje właśnie określenie „wrodzony niedoroz “•'I iksprc\|i słownej” bądź „wrodzony niedorozwój recepcji i ekspresji '•••win f Natomiast terminu „afazja” proponuje używać ryłko w odniesieniu ilu /.ilmr/cn mowy, które pojawiają się dopiero wówczas, gdy uszkodzeni. iiio/gti przypada na okres werbalizacji słownej, tj. po 12 m.ż. Powołując n, mi własne badania stwierdza, że symptomatologia nabytych zaburzeń

">"wy / drży od stopnia rozwoju strukturalno-czynnościowego mózgu w

•    •'will |< go uszkodzenia. I tak; uszkodzenia półkul mózgu, które mają micj-••• w okresie wokali/acji przedslowncj, prowadzą do opóźnienia rozwoju

niezależnie od lego, która półkula została uszkodzona (według Tng-

•    *">n jest to dysfazja rozwojowa). Uszkodzenia półkul mózgowych po I m / powodują zaburzenia mowy wyrażające się bądź zahamowaniem ek«|"' sp słownej, bądź recepcji i ekspresji. Zaburzenia reccpcyjno-eksprc-*»!"< występują cręslo u dzieci poniżej 5 r.ż., co wiąże się z faktem, iż w l>ni okresie obie półkule zawiadują mową wjednakowym stopniu. U dzieci "" . • • ry 5 a ó r.ż. zaburzenia mowy występują przy uszkodzeniu lewej półkuli ■ t« h rodzaj i czas utrzymywania się zależą od stopnia uszkodzenia moz-i'" Afn/j.i u dzieci w wieku szkolnym łączy się z zaburzeniami czytania ł pisania.

M 1 Berry i J. Hisenson (1*Ż64) twierdzą, żt^przyczynąafazji u dzieci t ibur/cnia procesów słuchowych w połączeniu z uszkodzeniami lewej półkuli /jhur/cnia procesów słuchowych dotyczą niezdolności do odbierania w pamięci bodźców, które są produkowane w sekwencyjnym porządku, ril< zdolności do utrzymywania bodźców w pamięci tak, że ich komponenty

53