52 (261)

Topika - zbiór toposów.

Reinterpretacja, resemantyzacja - nowe. powtórne odczytanie.

ROZWINIĘCIE TEMATU

Historia Orfeusza i Eurydyki jako podstawa różnych reinterpretacji mitu i jego funkcji

w dziełach literatury i sztuki.

1.    Krótkie omówienie najważniejszych motywów związanych z mitem: motyw poezji-muzy-ki. która ma władzę nad wszelkim stworzeniem, nad catą naturą; motyw miłości pokonującej wszelkie przeszkody, która „trwa aż po grób"; motyw podróży do piekieł, którą umożliwia moc poezji.

2.    Rzeźba Orfeusz i Eurydyka Rodina (1893) jako przykład dzieła symbolicznego, którego tematem jest chwila rozstania kochanków.

Francuski rzeźbiarz wybrał z opowieści jedną scenę, najbardziej dramatyczną, wykorzystując jako tworzywo surowy marmur (w kropli zawarł strumień).

Ciata kochanków wrośnięte są w marmur i tylko ich dłonie pozostały wolne - Orfeusz zakrywa ręką oczy, a Eurydyka dotyka pleców ukochanego.

Rzeźba Rodina w sposób symboliczny pokazuje niemożliwą do osiągnięcia bliskość bohaterów, gesty rozpaczy.

Zgodnie z ideałami sztuki przetomu wieków artysta eksponuje w dziele silę uczuć, próbuje uchwycić jeden z najtragiczniejszych momentów w historii Orfeusza i Eurydyki.

3.    Poemat Orfeusz, Eurydyka, Hermes Ril-kego (1904) jako dzieło zainspirowane motywem ścieżki, co do życia wiodła.

Rilke zbudował w poemacie bardzo wyrazistą przestrzeń, eksponując motyw drogi, którą podążają ku życiu Orfeusz oraz Hermes z Eurydyką.

Każdy z wędrujących bohaterów przeżywa drogę inaczej, jej doświadczenie może być odczytywane jako indywidualny sposób ich istnienia.

Droga bohaterów określona jest przez semantycznie nacechowaną gamę barw (czerń, czerwień, szarość, biel).

Interesujący jest w poemacie sposób charakteryzowania bohaterów, szczególnie Eurydyki pełnej śmierci. Była ona już korzeniem i nie mogła przyjąć miłości Orfeusza.

Ważną rolę w utworze Rilkego odgrywa Hermes nie tylko jako świadek dramatu bohaterów, lecz także jego współuczestnik: bez ruchu stal i patrzył ze smutkiem.

4.    Proza H.E.O. Herberta z tomu Król mrówek

jako przykład ironicznej reinterpretacji mitu.

Utwór Herberta aluzyjnie, tytułem, nawiązuje do poematu Rilkego, zmieniając jednak hierarchię postaci.

Centralną postacią prozy pozostaje Eurydyka, która zdobyta w zaświatach bolesną wiedzę

0    przemijaniu, braku złudzeń i nadziei i nie może już wyznać Orfeuszowi miłości.

Hermes, choć w tytule został wyeksponowany na pierwszym miejscu, inaczej niż w poemacie Rilkego nie angażuje się w swoją misję, uśmiecha się i milczy, nie przeżywa z bohaterami ich dramatu, przyjmuje ironiczny dystans wobec wydarzeń. W pewnym sensie możemy go utożsamiać z autorem prozy.

Orfeusz podziwia mądrość Eurydyki, jego wypalone oczy nie dostrzegają nic w ciemności, ale kiedy wychodzi na światło dnia, jest dumny, bo odkrył nowy rodzaj literatur)' - lirykę zadumy

1    mroku - doświadczenie śmierci staje się tu podstawą tworzenia.

Droga, którą idą bohaterowie, przypomina labirynt, wiedzie pod górę, tonie w ciemności.

W prozie widoczne są charakterystyczne dla Zbigniewa Herberta ironia i sceptycyzm (twórca tożsamy z Hermesem); nie ma widocznej w dziele Rodina rozpaczy towarzyszącej rozstaniu kochanków.

5. Obraz Moreau Dziewczyna tracka z głową Orfeusza (1895) jako symboliczna realizacja idei artysty męczennika.

Scena, którą przedstawił malarz, nie ma konkretnego źródła.