53 2

innej jednostce na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze. W związku z tym pojawia się kolejne kryterium podziału środków trwałych z uwagi na sposób korzystania z nich. Zgodnie z nim można wyodrębnić środki trwale przeznaczone:

•    na potrzeby jednostki łub

•    do oddania innej jednostce do użytkowania na mocy umowy najmu, dzierżawy lub innej o podobnym charakterze (leasingu).

Konsekwencją tego podziału jest klasyfikacja środków trwałych ze względu na stosunek własności. Według znowelizowanej ustawy o rachunkowości istotne znaczenie ma fakt sprawowania kontroli nad środkiem trwałym, a nie tytuł własności. Do środków trwałych jednostek zalicza się zatem kontrolowane przez nią rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, które przyczynią się w przyszłości do powstania korzyści ekonomicznych. Prawo podatkowe przyjmuje natomiast kryterium własności. Z punktu widzenia właściciela rozróżnia się środki trwałe:

•    własne;

•    współwłasne, a więc niebędące wyłączną własnością danej jednostki;

•    obce, ale używane przez daną jednostkę na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze (np. leasingu), pod warunkiem że jednostka korzystająca z tych środków dokonuje od nich odpisów amortyzacyjnych.

Warto dodać, że współwłasność środka może mieć dwojaki charakter. Może to być:

•    współwłasność łączna wynikająca z osobistego stosunku współwłaścicieli (np. małżonków), gdy nie są określone proporcje udziału we własności środka trwałego, co oznacza, że własność określonego środka przysługuje co najmniej dwóm podmiotom, ale bez określenia wyłącznego prawa do fizycznie określonej części danej rzeczy;

•    współwłasność w częściach ułamkowych, gdy zostają określone udziały, które są wyrazem prawa współwłaścicieli do dysponowania udziałem (sprzedaż, darowizna) bez zgody pozostałych współwłaścicieli, z tym że żadnemu ze współwłaścicieli nie przysługuje prawo do fizycznie określonej części środka trwałego, a więc prawo własności całego środka jest niepodzielne i należy do wszystkich współwłaścicieli.

Przedstawione rozróżnienie współwłasności jest istotne, ponieważ w przypadku współwłasności łącznej ewidencję środka trwałego prowadzi tylko jedna jednostka, natomiast przy współwłasności w częściach ułamkowych ewidencja jest prowadzona u poszczególnych współwłaścicieli odpowiednio do wielkości ich udziałów.

Środki trwałe mogą być nabyte lub wytworzone przez jednostkę gospodarczą we własnym zakresie. Ponadto jednostka może je otrzymać nieodpłatnie jako darowiznę, spadek lub w inny sposób. Środki trwałe mogą też być wniesione w formie aportu jako udział rzeczowy. W zależności od sposobu pozyskania różnie może być ustalana wartość początkowa środka trwałego, nazywana też

53