53 (253)

'OOOŁO,

fefe-

CU -

^63^ / Upodobnienie między wyraz owe pod względem miękkości

Upodobnienie pod względem miękkości również jest bardzo rozpowszechnione, tylko że może nie zawsze jest tak łatwo uchwytne dla ucha i wymaga większego wsłuchiwania się w mowę potoczną. | Polega to upodobnienie na zmiękczeniu, tzn^że-twarda spółgłoskawygłosowa, wymawia się zę zbliżeniem środkowej, części języka, przynależnym następnikowi: teńi£fńe (tenciebitnie), i następuje w mowie potocznej regularnie tam. gdzie są po temu warunki. Natomiast odmiękczenia, tzn. wymawiania miękkiego wygłosu twardo pod wpływem niemiękkiego nagłosu poza zjawiskiem „rozsunięcia” nie obserwujemy na ogół; jako igłowany wypadek można przytoczyć bardzo już zredukowane powitanie findobry 'Jeńdobry -> gejndobry (rozsunięcie) -> fendobry -> $indobry].

Warunki zmiękczenia są: jtwardy poprzednik i miękki następnik. Gdy

więc mamy w spojeniu :i

& (9)> i (d), V (&) /(*)» x(y)i m. n. r, l

przed

( tiiUtWrtlk I f(*)> i, i (^), ć H) * ■ j m, ń, t

l samogłoską i (j),

to następuje zmiękczenie dla ucha nie zawsze dostrzegalne, ale artyku-lacyjnie wyraźne. Przytoczymy tylko kilka wypadków dla przykładu: nie takjkiepsko, nie takjsiedzi, krów_cielnych, traw^zielo-nych, jestem_chirurg, Stefan_jiie chce, marmnr^kielecki, wy-bór_dnia. Podobne zmiękczenie mamy przed i (j): -nóg^i rąk, manrJLmieniny, wyrób^jedwabiu, Pan^Jezns.

W powyższych przykładach między poprzednikami nie wymieniliśmy s (z), c (£), ${£).. <'■ {?). gdyż tutaj rzecz wymaga wyjaśnienia, jakkolwiek w zasadzie nie ma tu różnicy. Przed spółgłoskami miękkimi głoski te w spojeniu podlegają zmiękczeniu, lecz nieznacznemu: on was^Jtiedyś, zaraz_tnie, obraz^wielki, nie masz^kija, mo<x_Chińczyków, zobacz_wWjiście, przed samogłoską i (j) zmiękczenie jest wyraźniejsze: zaraz^jeszcze, nieraź^innego, pomocji gdzie indziej, Sie-radz^jednakże, nie znasz^instytucji, powiesz^jak umiesz, krzykacz^! tyle, jako rezultaty jednak tego zmiękczenia otrzymujemy nowe głoski. Jako zmiękczone odpowiedniki do zębowych z, ę mamy zębowe miękkie z*, f (odrębne znaki wprowadzamy dla odróżnienia od średniojęzykowych ś, ź, por. § 30), jako zmiękczone odpowiedniki do dziąsłowych z, $ mamy dziąsło we miękkie    jf’, przy czym f natural?

nie = d’+ź\