54,55 (6)

nic mogą być integrowane, niezdolności iłu reagowania w rożny sposób, odpowiednio do rozmaitych bodźców. Autorzy /a typowa dla afa/ji dziecięcej uznają braki w słuchowym różnicowaniu i w zakresie pamięci słuchowej.

4. Dyslalia

Do najczęściej spotykanych form zaburzeń mowy u dzieci należy nieprawidłowa artykulacja spowodowana najrozmaitszymi czynnikami. Dla określenia zaburzeń adykulacyjnych zwykło się używać terminu „dyslalia”. Zaburzenie to obejmuje trzy główne grupy niewłaściwej realizacji głosek: opuszczanie, podstawianie, zniekształcanie. W przypadkach skrajnych mowa może byc zupełnie niezrozumiała i określa ją się wtedy mianem hotentotyzmu. Wadliwe wymawianie dźwięków wyodrębnia się z ogólnej dyslalii i nazywa w zależności od typowego ich występowania — ti3 przykład seplenienie, reranie.

Wyróżnia się dyslalie motorycznc, których przyczyna leży w obrębie drogi odśrodkowej, biegnącej od kory mózgowej do nerwów obwodowych, oraz. dyslalie sensoryczne, wynikające z uszkodzeń na drodze wstępującej, od obwodu do kory mózgowej. Wyodrębnia się też dyslalie pochodzenia ośrodkowego, gdy przyczyną jest nieprawidłowa struktura luh nieprawidłowe działanie ośrodkowego układu nerwowego, oraz. dyslalie pochodzenia obwodowego, gdy przyczyną jest nieprawidłowa budowa receptora słuchowego lub aparatu nitykulacyjncgo.. Zarówno w zaburzeniach pochodzenia ośrodkowego, jak i obwodowego mogą występować zaburzenia słuchowe: bądź motorycznc.

Zaburzenia pochodzenia ośrodkowego mają dwojaki wpływ na mowę:

- albo uniemożliwiają prawidłowe różnicowanie słuchowe dźwięków na skutek obniżonej sprawności korowej części analizatora słuchowego,

alł>o uniemożliwiają prawidłowe różnicowanie czuciowę i wykonywanie ruchów artyktilacyjnych na skutek obniżonej sprawności różnicowania kincstctyc/ncgo w mięśniach artyktilacyjnych.

Trudności w różnicowaniu dźwięków mowy prowadzą do niewłaściwego ich wypowiadania, dziecku brak bowiem naturalnych informacji słuchowych regulujących pracę narządu arlykulacyjncgo. Konsekwencją trudności w różnicowaniu kincstctycznym z ruchami artykulasyjnymi jest niemożność prawidłowego wybrzmiewania dźwięków. Dziecko wic, jak brzmi określony dźwięk, ale nic potrafi tak ułożyć narządów artyfculacyjnych. by len dźwięk

I". *tl*ł w tym wypadku brakuje też naturalnych informacji o ruchach

•    U*mvh •ut/.i'l‘)w mowy. W przypadku zaburzeń pochodzenia obwoduwc-► ' ’*•••'.|■ i*i- wadliwe różnicowanie dźwięków wskutek nieprawidłowej btttlii*) i<., piorą słuchowego bądź też dziecko nic jest zdolne do wykona-

'dttd.....go ruchu artykulacyjncgn wskutek nieprawidłowej budowy

tilm aioknlacyjncgn <np. nieprawidłowy zgryz).

• '•< v«/i k (l‘>79) wyróżnia dyslalię ekapresywną i percepcyjną. Dla dys-'-¹ ■' ¹ !"• osiuj jest charakterystyczne dobre rozumienie mowy, zdarzają ¹ I ••• «k nudności przy rozumieniu długich i złożonych zdań. U dzieci

•    d» I *i*.| rkspresywną czysto stwierdzamy ogólna niezręczność moloryczną

•* sIm.»i « o tylko obniżona sprawność manualną. W dyslalii pcrccpeyjncj

•    »ł"ttvkiun| znacznie rzadziej niż ekspresyjna) występuje brak rozumienia •Imrnnych slow, co bywa przyczyną częstych pomyłek diagnostycznych.

•    ■' • »|o.«IM (c mylone są z głuchotą, ciligoficnią. Dyslalii pcrocpcyjncj luwa-

• zęsio amuzja, czyli trudność w rozpoznawaniu i śpiewaniu slysza-Hh Ii mi lodu

Wo/nu i między zaburzeniami w odhioizc i nadawaniu mowy u dzieci

•    dtdidią i ktprcsywną i percepcyjną polegają na tym, że;

11 d/irii z dyslulią ekspresywną rozumieją mowę. ale mają trudności w

....... ...... mimo że potrafią prawidłowo artykułować poszczególne głoski

I mimo zachowanej kontroli słuchowej. Trudności występują w wymowie

•    id. go zespołu głosek, jakim jest wyraz, tzn. w łączeniu głosek w większe

•    lino i Nic mając wzorca ruchowego wyrazu dzieci szukają eo za pomocą bp. hu, ułatwiają sobie realizację wyrazu dzieląc go na sylaby; zmiany glo-

" k swi.uK zą o zaburzeniach kineslczji:

') dzieci z dyslalią pcrccpcyjną nic mają trudności w łączeniu głosek w *'%l '• całości wyrazy, zniekształcają wyrazy, ale nie poprawiają się, nie I•• • >1 iu|i| wy|«iwiedzieć wyrazu prawidłowo, ponieważ, nic mają w/orców sły-»< .pup h wyrazów. Nawet w czasie lej samej wypowiedzi dany wyraz może h\> a każdym razem inaczej wypowiadany. Mając trudności w mówieniu '!'••• i te posługują się gestami i mimiką nic tylko dla zakomunikowania •M- . ma danego wyrazu, ale także dla przedstawienia całych zdarzeń.

W praktyce spotykamy najczęściej zaburzenia mieszane, z przewagą •l.uizcn iicrccpcyjnych czy ekspresywnycH. Dy slab a może występować w iionym stopniu nasilenia. W dyslalii o dużym stopniu nasdenia dziecko |m ługuje Mę zaledwie kilkoma głoskami. O dyslalii małego stopnia mówi "o wtedy, gdy występuje mylenie głosek różniących się tylko jedną cechą •Hykul.u ypią, np. dźwięcznych i be/dzwięcznych, mających rożne miejsca

55