5 (2180)

kotycznie. moczopędnie, wykrztuśnie. wymiotnie i przeciwpasozytniczo.

Najwięcej gatunków roślin zawierających alkaloidy spotyka się w rodzinach: jaskrowa -tych, makowatych i psiankowatych, natomiast brak alkaloidów w roślinach z rodziny wargowych i różowatych.

Alkaloidy obejmują kilka następujących grup. Alkaloidy tropanowe występują najczęściej u gatunków z rodziny psiankowatych (korzenie pokrzyku); najważniejszymi spośród nich są: atropina, hioscyjamina, skopolamina i nikotyna.

Powodują one rozszerzenie źrenic trwające kilka godzin i dzięki temu są stosowane w okulistyce przy operacjach oka. Wpływają hamująco na skurcze mięśni gładkich oraz ograniczają wydzielanie potu, śliny i soków żołądkowych; są podawane przy atakach dusznicy bolesnej i skurczach dróg moczowych i żółciowych.

Alkaloidy opium — znajdują się w soku mlecznym przede wszystkim maku lekarskiego. Występujące tam alkaloidy należą do dwóch grup. Najważniejsze z nich to papaweryna i narkotyna z jednej grupy, morfina i kodeina z drugiej.

Najwięcej gatunków wytwarzających alkaloidy opium jest w rodzinach takich, jak makowa-te, motylkowate, bodziszkowate, rutowate, ko-mosowate. Największą ilość tych związków, poza makiem lekarskim, zawiera glistnik jaskółcze ziele.

25

3 — Leśne rośliny zielarskie

Papaweryna i nar koty na zmniejszają napięcie mięśni gładkich, natomiast nie porażają układu nerwowego. Najsilniejsze działanie przeciw-skurczowe ma papaweryna.

Należąca do drugiej grupy morfina jest jednym z głównych alkaloidów opium i działa bardzo silnie na komórki nerwowe mózgu; nałezy do grupy najsilniejszych środków przeciwbólowych, działa również jako środek nasenny i narkotyczny. Jest środkiem niebezpiecznym, używana przez dłuzszy czas powoduje wyniszczenie organizmu, zwyrodnienie psychiczne, nerwowe i fizyczne oraz prowadzi do przedwczesnego zgonu.

Kodeina ma znacznie sfabsze działanie przeciwbólowe i jest stosowana w celu złagodzenia kaszlu.

Alkaloidy sporyszowe — mające duże znaczenie w lecznictwie, to tzw. alkaloidy ergolino-we. Znajdują się one w sporyszu — przetrwalni-kach grzybów z^klasy workowców, pasożytujących na różnych zbozach i trawach.

Mają one zdolność porażania nerwów sympatycznych oraz pobudzania do skurczu mięśni gładkich naczyń obwodowych i macicy.

3. Garbniki

Są to związki organiczne, które obejmują dwie grupy związków różniących się budową chemiczną. Jedne to garbniki niehydrojizujące, do drugiej grupy należą garbniki hydrolizujące.