70 71 (12)

ROZDZIAŁ V

HELIOTERAPIA. LECZENIE SŁOŃCEM

WŁAŚCIWOŚCI PROMIENIOWANIA SŁONECZNEGO

Światło słoneczne posiada właściwości świetlne, cieplne i fotochemiczne. W skład jego wchodzą: promienie świetlne widzialne oraz poza-fioletowe i podczerwone. Widmo światła słonecznego jest ciągłe.

Procentowy skład promieniowania słonecznego (wg Aimarda) przedstawia się następująco: 40% promieni świetlnych widzialnych, 59% podczerwonych i l°/o pozafio-etowych. Skład powyższy ulega wahaniom w zależności od wielu warunków i może syć: 41—45% promieni świetlnych, 52—60% podczerwonych, 1—5% pozafioletowych. Słońce daje więc stosunkowo małą emisję promieni UV, a dostateczną ich ilość uzyskujemy zaledwie w ciągu kilku godzin dnia. W okresie późnej jesieni i zimy ilość ta nie jest wystarczająca. W lecie ilość promieni pozafioletowych otrzymanych ze słońca jest 6 razy większa niż w zimie. Ilość promieniowania podczerwonego jest znaczna. Emisja słońca daje wiosną więcej promieni podczerwonych, podczas gdy wczesną jesienią więcej pozafioletowych.

Intensywność promieniowania ulega również zmianom. Na zmianę składu procentowego oraz intensywności promieniowania słońca w' warstwie przyziemnej mogą wpłynąć następujące czynniki: a) warunki przenikania światła, b) pory roku i dnia, c) wzniesienie nad poziom morza.

Zmiany ilościowe promieniowania zależne od warunków przenikania przez warstwę przyziemną powietrza. Przenikanie promieni UV ograniczają: dym, kurz i para wodna, zaw^rarte w powietrzu. Intensywność promieniowania podczerwonego zależna jest od stanu zachmurzenia nieba. Suche powietrze absorbuje większą ilość promieni pozafioletowych, a tylko nieznaczną podczerwonych.

Zakres promieni pozafioletowych w widmie słonecznym sięga do 2920 A. Promienie UV o krótszej fali są pochłaniane przez atmosferę. Promienie podczerwone krótkofalowe przenikają łatwiej (w 80%), natomiast długofalowe są pochłaniane przez parę wodną atmosfery.

Zmiany intensywności promieniowania zależne od pory roku i dnia. Zmiany powyższe zależą od odległości

pomiędzy słońcem a ziemią w ciągu pór roku oraz od położenia słońca nad horyzontem w ciągu dnia. Ilość promieni pozafioletowych w czerwcu (w godzinach południowych) jest 6 razy większa niż w zimie, przy czym w lecie światło słoneczne zawiera 3 razy więcej promieni podczerwonych. Położenie słońca nad horyzontem zmienia długość drogi dla promieni słonecznych przy przejściu przez atmosferę. Najkrótszą drogę przez atmosferę mają do przebycia promienie, gdy słońce jest w zenicie, a najdłuższą o wschodzie i zachodzie. Promień słońca przechodzi wtedy przez masę powietrza 30-krotnie większą, co znacznie osłabia promieniowanie w warstwie przyziemnej. Widzimy, że promieniowanie słoneczne narasta począwszy od wschodu słońca, osiąga swe maksimum w południe i stopniowo maleje w okresie do zachodu słońca.

Wzniesienie nad poziom morza zmniejsza warstwę przyziemną atmosfery, a ze względu na czystość powietrza zwiększa jej przejrzystość, przez co wzrasta intensywność promieniowania pozafio-letowego i staje się ono bogatsze w promienie UV o krótszej fali.

Światło słoneczne składa się z promieniowania bezpośredniego i rozproszonego (odbitego od nieba, od powierzchni ziemi itp.). Powierzchnie wody, piasku, śniegu dają znaczną ilość promieniowania odbitego. Dowodem istnienia promieniowania rozproszonego są fakty powstawania oparzeń słonecznych, zwłaszcza nad morzem i na plażach w dni pochmurne i mgliste, gdy nie ma bezpośredniego nasłonecznienia.

Odbicie promieni pozafioletowych od powierzchni wody jest 2 razy większe niż od trawnika, a tylko '/< większe od powierzchni śniegu.

Skóra odbija 25°/o ogólnego promieniowania słonecznego, a pochłania około 75°/o.

Promienie świetlne widzialne posiadają względną przenikliwość przez tkanki (od 1 do 10 mm). Promienie pozafioletowe i fioletowe przenikają przez naskórek, gdzie są pochłaniane. Od skóry białej promienie pozafioletowe odbijają się w 40%, zaś od opalonej lub śniadej w 30%. Promienie podczerwone słońca przenikają na głębokość 2,5 cm i są pochłaniane przez sploty naczyń krwionośnych.

WPŁYW ŚWIATŁA SŁONECZNEGO NA USTRÓJ

Odczyn miejscowy w skórze

Światło słoneczne wywołuje odczyn rumieniowy, pigmentację i pocenie.

Odczyn rumieniowy jest złożony: cieplny i fotochemiczny. Odczyn cieplny (rumień słoneczny bezpośredni) występuje w skórze nie pigmentowanej (nie opalonej) w 15 do 20 minut po naświetlaniu słońcem, jako skutek działania promieni cieplnych. Polega on na rozszerzeniu naczyń włosowatych skóry i naczyń podskórnych. Odczyn ustępuje w 15—20 minut po naświetlaniu.

71