70 (149)

to zagadnienie i zarazem. Jak popularną w aertałc dainim lub ujrmnytn była myśl pedagogiczna j.j. Rousseau w Polica u schyłku wieku XVIII.

Jakieś były osiągnięcia Komisji i jej członków vr dziedzinie edukacji kobiet? Spoglądając na całokształt pracy Komiiji w taj dziedzinie musimy stwierdzić, że w praktyce nie dały one ściśle określonych wyników. Poza kontrolą pensji prywatnych oraz poza Ustawami, które tą chlubnym wyrazem troski pedagogicznej o wy^l chowanie dziewcząt I zrozumienia roli kobiet w życiu narodowym Polaki, nie mamy dowodów na szersze. zor~ gsnizowane działanie w tym kierunku. Niemniej jednak odzwierciedlenie poglądów wyrażonych w t/sta^l wach KomltfJI zaznaczyło się wyraźnie w kodyfikacji planów edukacyjnych za czasów Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego.

Nieuchwytny, ale niewątpliwy wpływ przejawił się w zmianie poatawy kobiet i zwróceniu uwagi rodziców na to zagadnienie, również dzięki publicystyce i dziełom literatury pięknej, które idąc po linii wytyczonej | przez Komisję, w sugestywny sposób ukazywały błędy wychowania 1 drogi, jakimi iść należy. Proces dojrzewania problemu przyspieszyły wypadki polityczne w Polsce. Punktem zwrotnym były niewątpliwie próby reformy wychowania dziewcząt, podjęte przez Komisję Edukacyjną.

Szereg wybitnych kobiet, pisarek i wychowawczyń młodego pokolenia z pierwszych dziesiątków XIX wieku, wyrósł w atmosferze fermentu ideowego, jaki wniosła Komisja Edukacji Narodowej w kulturę polską.

vn

WALKA O JĘZYK NARODOWY W SZKOLE

O PRAWA ULA JĘZYKA OJCZYSTEGO - Komisja Edukacji podejmując reformą szkolną w Polsce wywiesiła sztandar edukacji narodowej. Pierwszym aktem unarodowienia szkół było wprowadzenie języka polskiego jako wykładowego. Było to nie tylko przeciwstawienie się wszechwładzy łaciny w szkołach zakonnych, w których język ojczysty traktowany był dotąd jako pomocniczy przy jej nauczaniu, ale był to również postulat budzącego się poczucia narodowego zarówno w Polsce, jak i w innych krajach. „Otwierając oczy winno dziecię ujrzeć ojczyznę i aż do śmierci winno tylko ojczyznę widzieć” — mówił pod adresem społeczeństwa polskiego J. J. Rousseau w swoich Uwagach nad rządem polskim (1772), a w parę lat później rolę uczuć narodowych podkreślił St. Staszic.

Reformatorzy wychowania epoki oświecenia we Francji jak de La Chalotais, czy filantropiści w Niemczech domagali się należnych praw dla języka ojczystego w szkole, widząc w jego pielęgnowaniu i treściach literatury narodowej ważny czynnik kształtowania młodego pokolenia w duchu potrzeb czasu.

W Polsce walka o realizację tych dążeń zaczęła się nasilać w połowie wieku. W 1752 Franciszek Boh om o-lec w Rozmowie o języku polskim kazał Janowi Kocha-