72 (169)

przegłos _e na 'o rozwinął się po zakończeniu przestawki prasł. dwtigłosek er na »V; kolejność zmian głosowych była więc zastępująca: *beren -* bćeea -* óń>*a =* fcrzoca.

Przegłos e na 'o działał jeszcze w okresie przyjęcia chrześcijaństwa (r. 966); świadczy o tym zmiana e na 'o w zapożyczonych wówczas wyrazach Piotr, kościół. Księża czescy wówczas wymawiali te wyrazy iW, kosM z łacińskich Petrus, castellum. Naturalnie w „Bulli" z r. 1136 przegłos e na 'o jest w pełni poświadczony, np. Piotr, kościół, Krszczon, Okreos, Siedton, Siostrach (zapisano: potr, Costoly Crston, Ocros, Sedlon, Sostroch). W okresie przegłosu <• na 'a i e na 'o, więc w IX wieku, jeszcze prasł. S różniło się od e, potem obie te głoski w języku polskim się zmieszały.

31 Przegłos < — 'ą J

Kownie/, przednia nosówka £ uległa przegłosowi na 'ą przed przedniojęzykowymi twardymi spółgłoskami t, d, s_y z, w, r, ł_r jak świadczą przykłady z „Bulli‘^k r. 113.(1: CfoząstoiCy. Ląda, Borzoja, Bedziąta, w których jest ą po spółgłosce miękkiej. \V innych przykładach utrzyinało~kię”f"bez przegłosu: Chomięża, Dsie-więtlic (zapisane Ckomesa, Deuentliz). Potem, w XIV wieku, obie nosówki ę i ą zupełnie się zmieszały (zob. niżej s. 80) i przegłos prasł. ę przestał być widoczny.

4} Przegłos 'er — ar | "9

Prasł. r zgloskotwóroze miękkie przed następującymi przednio; językowymi twardymi spółgłoskami t, d, $, u, v, ł również uległo-przegłosowi na r twarde i rozwinęło się w .połączenie mijiiwiadezą o tym oboczności 'er — ar, np. twierdzić —twardy, śmierr— martwy, łzernić — czarny, pierścień — naparstek, mierzić — marznąć. Tylko wyjątkowo w paru przykładach tej kategorii zachowała si3n miękkość spółgłoski przed ar, np. ziarno, ćwiartka, dziarski (choa£, w XV i w XVI wieku bywało też darski), na Mazowszu siania. Natomiast w połabszczyżnie i w kaszubszezyżnie miękkość spółgłoski przed ar z r po przegłosie jest konsekwentnie utrzymana, np. kaszubskie martwy, crardy, marznąc, naparstek, połabskie ajińorto, Hordo, źornii. Zob. wyżej s. 69.