7

cjogram wykaże nam także tzw. osoby marginesowe, które lokowały swoje wybory poza klasą.

Zastosowanie badań socjometrycznych jest wielorakie, gdyż mogą one przynieść wiele informacji zarówno o całym zespole, jak i o poszczególnych uczniach. Zestaw odpowiedzi na kilka pytań socjometrycznych może wzbogacić wiedzę o różnych zjawiskach; jest to możliwe dzięki zastosowaniu różnorodnych kryteriów wyboru.

Trzeba bardzo ostrożnie odnosić się do rozpowszechniania wyników badania socjometrycznego w klasie. Raczej nie należy tych spraw omawiać publicznie, a już zupełnie nie wolno wskazywać, kto jest odrzucany, czy wyjawiać wobec wszystkich, kto kogo lubi, a kto nie itp.

TECHNIKI ZBLIŻONE DO SOCJOMETRII

TECHNIKA „ZGADNIJ, KTO...”

Technika ta, znana także pod nazwą skali reputacji, polega na tym, że nauczyciel zadaje dzieciom pytanie lub rozdaje kartki, na których są wpisane stwierdzenia typu:

—    Ustawicznie śmieje się z innych...

—    Boi się...

—    Jest dobrym kolegą...

—    Zawsze pożyczy, gdy go poprosić...

Miejsca wykropkowane są pozostawione do wpisywania nazwisk osób, które charakteryzują się wymienioną obok cechą. Skalę reputacji można stosować tylko w takich sprawach, w których udzielanie informacji nie będzie traktowane przez uczniów jako donosicielstwo. Obszar odpowiedzi uważanych za donosiciel-stwo zmienia się jednak w zależności od stosunków panujących między nauczycielem a uczniami. Wobec tego skali tej nie powinien stosować nauczyciel zdający sobie sprawę z tego, że uczniowie boją się go. Nie należy też stosować skali ocen, gdy uczniowie znają nauczyciela zbyt krótko, by móc stwierdzić, że można mieć do niego zaufanie.

Gdy prosimy uczniów o wymienienie nazwisk tych kolegów, którzy szczególnie dobrze nadają się do realizacji określonych działań — przy czym nie chodzi tu o ich realizację wspólnie z opiniującym, tak jak to było w socjometrii — mamy do czynienia z badaniem ról społecznych. Różnica między nim a stosowaniem skali reputacji polega tylko na tym, że uwaga jest tu skoncentrowana nie na cechach osobowości, ale na wykonawstwie zadań związanych z różnymi funkcjami lub działaniami grupowymi, które są dobrze zdefiniowane.

Oto przykład zestawu pytań tego rodzaju:

—    Które dziecko w klasie najlepiej potrafi opowiedzieć innym o swoich przeżyciach?

—    Kto najczęściej zabiera glos w dyskusji?

—    Kto najlepiej tańczy?

—    Kto najlepiej gra w siatkówkę?

—- Kto najlepiej umie opowiedzieć uczniowi, który opuścił lekcję, co było przerabiane w klasie?

WARTOŚCIOWANIE UCZESTNICTWA W ZESPOLE

ORAZ POMIAR DYSTANSU

Wartościowanie uczestnictwa w zespole bywa często stosowanym wskaźnikiem zwartości zespołu, jego morale oraz siły wpływu na poszczególne jednostki. Badanie jest oparte na zbieraniu odpowiedzi tylko na jedno pytanie, dotyczące chęci lub niechęci kontynuowania pobytu w zespole. Jest to więc pytanie: Czy chciałbyś przebywać w przyszłym roku razem z uczniami, z którymi dotąd byłeś w VII klasie?

Można udzielić na nie następujących odpowiedzi: „bardzo chciałbym”, „chciałbym”, „raczej nie chciałbym”, „zdecydowanie nie chciałbym”, „jest mi to obojętne”.

Jeśli uczeń ma złożyć deklarację dotyczącą dalszego kontaktu z jakąś określoną osobą, mówimy wówczas o pomiarze dystansu społecznego wobec tej osoby. Mierzy się go zwykle za pomocą pytań:

Czy chciałbyś, aby X był w przyszłym roku w Waszej klasie? lub: Czy chciałbyś, aby nauczyciel Z uczył za rok Waszą klasę? Przedstawia się przy tym uczniom do wyboru odpowiedzi wymienione przy poprzednim pytaniu.

15* 227