76 (142)

i Urfcrr.p'1.1.« 1'HfwWii. 1> KiwwwH' (Www    ws*»i« Wrr<r.łi*ł /V,n»

ISBN97* JłJ.W |<495-0. • |.> W FWN 2>:m

10

Niedobory i zanieczyszczenie

wód

Woda występuje w środowisku w trzech stanach skupienia: stałym, ciekłym i gazo wym. Ma to niebagatelne znaczenie w rozwoju życia na Ziemi, ponieważ umożliwia krążenie wody w przyrodzie. Woda jest najbardziej ruchliwym elementem środowiska przyrodniczego, nieustannie krąży pomiędzy atmosferą, wodami śródlądowymi i oceanicznymi. litosferą oraz biosfera. Jest niezbędna do rozwoju wszelkich form życia i przerwanie jej obiegu oznacza śmierć. I.os wszystkich organizmów, w tym człowieka, jest nierozerwalnie związany z losem wody w przyrodzie. Jej rola w organizmie ludzkim jest porównywalna z rolą w przyrodzie. Czym dla człowieka jest proces trawienia i pocenia się, tym dla przyrody są zjawiska, takie jak pogoda i opady W ludzkim oddechu można odnaleźć zminiaturyzowaną, pulsującą atmosferę, mgle. opady i chmury. Zaburzenia rytmu przyrody załamują nasz wewnętrzny klimat i samopoczucie. Krwiobicg człowieka jest podobny do sieci rzek na Ziemi, a obydwa są podatne na zatrucia i zakłócenia. Woda zawarta w komórkach ludzkiego ciała znajduje odpowiednik w wodzie gruntowej. Obniżenie jej zawartości jest w obu przypadkach śmiertelne. Praca nerek w organizmie stanowi obraz filtracji, oczyszczania i wykorzystania pozostałości w przyrodzie. To, co w obiegu wody w przyrodzie reguluje szata roślinna, wypromieniowanic, prądy morskie, temperatura, wiatr, ciśnienie, to w naszym organizmie dokonują hormony tarczycy. przysadki mózgowej czy nadnerczy. /. porównań tych wynika, że wodę - niezastąpiony składnik naszego pożywienia - trzeba dokładnie poznać, ochraniać i postępować z nią odpowiedzialnie (Vcstcr 1992).

Zasoby wodne kuli ziemskiej są ogromne. Jednakże ilość użytecznych zasobów wodnych (wody słodkie) jest znacznie ograniczona w stosunku do globalnych potrzeb ludzkości. Niekorzystne jest także ich przestrzenne rozmieszczenie i antropogeniczne zmiany w obiegu hydrologicznym. Z uwagi na ochronę środowiska przyrodniczego można mówić o narażeniu zasobów wodnych na niekorzystne zmiany ich jakości oraz zubażaniu zasobów wodnych i w efekcie ograniczeniach w zaspokojeniu potrzeb wodnych. Jak się ocenia, w 2004 r. 1,1 mld ludzi (17% światowej populacji) nic miało dostępu do wystarczającej ilości czystej wody, a 2,6 mld (41%) do właściwej infrastruktury sanitar nej (Gt.O Ye/tr Hook... 2007: KU). Wykorzystanie i ochrona zasobów wodnych, łagodzenie

I' I0 n-hr/łrtłl- II K irlraniAi.    . ftwma ?ft;8

ISBN vOR.MJl|.|J«5 0 I- li_V WN PWN 2KK

skutków niedoborów wody. utylizacja ścieków iip. są problemaim bym współczesnego i przyszłych pokoleń.

10.1. Obieg i zasoby wody w przyrodzie

Hydrosfera jest to ..wodna powloką Ziemi, przenikająca skorupę ziemską i atmosferę. Hydrosfera obejmuje całość wód powierzchniowych (łącznic z lodowcami) i podziemnych oraz wodę zawartą w atmosferze’’ (Mierzwiński 1991: 97).

Hydrosfera stanowi jedną z czterech geosfer i zajmuje 2/3 powierzchni globu. Nie można przeprowadzić ostrej granicy pomiędzy hydrosferą a pozostałymi geosferami, ponieważ woda jest dynamicznym elementem każdej z nich.

Życic na Ziemi mogło przetrwać przez kilka miliardów lat dzięki współdziałaniu niezliczonych obiegów występujących w przyrodzie. Największymi z nich i najhardziej skomplikowanym jest cykl hydrologiczny. Obieg wody stanowi system wzajemnie połączonych procesów przenoszenia: parowania, transportu pary wodnej, kondensacji, opadów, spływu powierzchniowego (Bartkowski 1991: 74). Wszystkie elementy są ze sobą ściśle związane w taki sposób, że „wejścia" i „wyjścia" są jednocześnie przechodzeniem jednego stanu skupienia w drugi. Krążenie wody w przyrodzie odznacza się zarówno zmiennością warunków, trwania w czasie oraz długości jego drogi i jest spowodowane przez energię słoneczną oraz silę ciężkości. Cykl hydrologiczny w ujęciu schematycznym przedstawiono na rycinie 10.1.

Rvc. 10.1. Scbumul obiegu wnly w pi/.yriKl/ic Źródło: Białkowski < 1991:75).

W przyrodzie wyróżnia się mały i duży obieg wody. Pierwszy ma większe znaczenie w warunkach lokalnych, natomiast drugi w globalnych. W małym obiegu, przy niewielkiej ruchliwości mas atmosferycznych, spadający opad z reguły szybko paruje, skrapla się i spada ponownie w ciągu następnych dni. Czas obiegu wody obejmuje jeden do kilku dni. W sytuacji, kiedy masy atmosferyczne są bardziej ruchliwe, mniejszy odsetek wody bierze udział w szybkiej wymianie wody i mały obieg przechodzi w duży. Wtedy woda jest skraplana w bardzo dużej odległości od miejsca wyparowania. Tworzy się wówczas układ interakcyjny ocean kontynent, a czas obiegu waha się od jednego do kilku lat.

Zasoby wodne kuli ziemskiej sa dość duże (lab. 10.1). Szacuje się je na 2x 10** m\ W przeważającej części składają się na nie wody oceanów, mórz, słonych jezior i słonych wód podziemnych. Mają one duże znaczenie ekologiczne i są wykorzystyw ane w procesach naturalnych. Zasolenie tych wód wynosi jednak 3,2-3.8%. więc są nieprzydatne

159