80� (2)

8o

wszystko sprowadza się do jednej jedynej wypowiedzi. (Według Bayle’a Pensćcs sui' lcs cometes ⁸°); vol. I, p. 10).

„Dico ego, tu dicis, sed deniąue dixit et ille: Dictaąue post toties, nil nisi dicta vides” ⁸¹⁾.

Pomimo to w sporze z prostymi ludźmi można poglądy powszechne stosować jako autorytet.

Okazuje się w ogóle, że jcżcii kłócą się ze sobą dwie osoby z gminu, to przeważnie używają autorytetów jako broni, którą zadają sobie ciosy. — Jeżeli z takim człowiekiem ma do czynienia jakaś lepsza głowa, to najbardziej wskazane jest zastosować tę samą broń dobierając ją do słabej strony przeciwnika. Albowiem na nacisk wywierany przez dowody będzie on, ex hypothcsi ⁸*>, nieczuły jak jakiś nowy Zygfryd ⁸³>, zrogo-w^raciały w swojej niezdolności do myślenia i sądzenia.

Spór przed sądem wiedzie się właściwie jedynie przy pomocy autorytetów, mianowicie autorytetu prawa, które jest ustalone; rozumowanie sprowadza się tu do znalezienia odpowiedniej zasady prawnej, tzn. autorytetu, który w danym przypadku znajduje zastosowanie. Dialektyka zaś ma tu dość swobody, ponieważ w razie potrzeby omawianą sprawę oraz formułę prawną, które sobie nie odpowiadają, przekręca się tak długo, aż można je uważać za odpowiadające sobie; to samo można zrobić w przypadku odwrotnym.

Sposób 31. Gdy me znajdujemy odpowiedzi na przesłanki przeciwnika, możemy z subtelną ironią zgłosić swoją niekompetencję. „To, co Pan mówi, przechodzi moje słabe możliwości pojmowania; być może, że to bardzo słuszne, ale ja tego nie mogę zrozumieć i powstrzymuję się od wydania jakiegokolwiek sądu’⁵ — W ten sposób insynuuje się słuchaczom, którzy nas szanują, że chodzi tu o nonsens. Tak np. wielu profesorów starej eklektycznej szkoły po ukazaniu się „Krytyki czystego rozumu”, a raczej wtedy, gdy zaczęła wywoływać sensację, oświadczyło: „My tego nie rozumiemy”, i wydawało im się, że w ten sposób sprawa będzie zakończona. — Gdy jednak kilku zwolenników nowej szkoły wykazało im, że oświadczając tak naprawdę mieli rację i że rzeczywiście nie rozumieli tego dzieła, wówczas bardzo, im się popsuł humor.

Sposób ten można zastosować tylko wtedy, gdy się ma pewność, że jest się bardziej szanowanym przez słuchaczy niż przeciwnik; np. gdy profesor występuje prze-

6