80 (153)

cMecT, cMeeM, cMceTe. W yjątkowo w pas — nowe skróciło się o, po ściągnięciu oja, np. u Roja, Mączyńskiego.

Zakres występowania ś ścieśnionego rozszerzył się w staro-, polszczycie na połączenia ir, irz, yr, yrz, np. wyrazy cirń, wirzba, wycirać, syr, cztyrzy wymawiano przez 6 i od XV wieku coraz częściej pisano przez e: cierń, wierzba, ser, cztery. [Również w po-łączeniach ii, ił, yl, yl staropolska wymowa bywała obniżona . do i, np. formy tyle, tylko, siła, był była byli, chodził chodziła chodzili pisano szczególnie często w XVn~XVIII wieku przez e^. np. ielko^ sieła, bel, beli.\Jednak już w końcu XVIII wieku zwyciężał tu zwyczaj pisowni dawnej przez i. Pozostało tylko parę wyjątków, np. subtelny zamiast dawnego subtylny (z łacińskiego subtilis), kadzielnica, kropielnica (od kadzidło, kropidło). Wymowa el w tych wyrazach mogła być podtrzymana wpływem podobnych formacji, np. śmiertelny, maselnica.

Zakres występowania ó ścieśnionego ulegał zawężeniu. W języku literackim wymowa ó zrównała się w XVIII—XIX wieku z u całkowicie, ale w połowie gwar głoski ó i u jeszcze są rozróżnione. W pisowni tylko w niektórych wyrazach ustaliło się u zamiast dawniejszego o, np. bruzda, chrust, dłuto, Jakub, płukać, żuraw, w innych znowu ustaliło się o zamiast o, np. mowny, ale małomówny, probówka, ale próba, ostrożny gwarowo ostrożny, nawet szkolny. Istnieją też wahania: bólu i bólu, kolczyk i kolczyk, mówca

i mówca itp.    < #t    .

NOyOiJu* % j Cy p

9. Rozwój samogłosek nosowych 1 4 i V’ <_c.

Język polski wyróżnia się od innych słowiańskich zachowaniem p samogłosek nosowych. Jednak dzisiejsze polskie nosówki ę, ą niep odpowiadają wprost prasłowiańskim ę, o, ponieważ w staropol-* szczyźnie nosówki przeszły przez trzy osobne procesy zmieniające zakres ich używania._____ _________

1)    \\Yraz z lechickim przegłosem e na 'o w X_wieku ińwnież| rprzedma nosówka ę zmieniała się na tylną ⁷4 przed t, d, s, z, n, r, y "co pokazują przykłady zapisane w „Bulli“ z r. 1136. Zob. wyżej

s. 72. Wymawiano więc w X—XIII wieku np. wżęli —wżął, wżąla, wąża — wĄż.

2)    W końcu XIII wieku obie nosówki we wszystkich polgfelńŁu

80