87

Rozmnażanie wegetatywne cd.

ROZMNAŻANIE WEGETATYWNE

specjalne przekształcenia pędu

Cebula uprawna

Bulwy pędowe ziemniaka

Rozłogi

- płożące się odgałęzienia pędu. Z ich pąków bocznych wyrastają nowe pędy i korzenie. Roślina oddziela się od macierzystej po obumarciu rozłogu; tworzą się np. u poziomki i truskawki.

Kłącza

- podziemne, przekształcone pędy mające zdolność tworzenia pędów nadziemnych i korzeni przybyszowych. Mogą zawierać duże ilości materiałów zapasowych. Występują u szparaga, kosaćca, konwalii i perzu.

Bulwy pędowe

- podobne do kłączy, ale jednosezonowe i mające ograniczony wzrost, np. u ziemniaka i słonecznika bulwiastego. Szafrany i zimowity przy właściwych bulwach tworzą dodatkowo bulwy przybyszowe.

Cebule

- przekształcone pędy, których główną część stanowią liście spichrzowe. W pachwinach liści znajdują się pąki boczne mogące rozwinąć się w nowe cebule. Zatem cebule stanowią jedocześnie organ spichrzowy, przetrwalnikowy i służą do rozmnażania, np. cebula uprawna.

Rozmnażanie się przez zarodniki

Zarodniki = spory - specjalne komórki służące do rozmnażania bezpłciowego u sinic, w-z mórkowych protistów i grzybów.

Rozpatrywany tu termin dotyczy mitospor (zarodników powstających w wyniku podziału rritc"'-" nego). Mejospory powstające przy przemianie pokoleń nie odtwarzają składu genetycznego : ^: nizmu rodzicielskiego, a ich pojawienie jest ściśle związane z rozmnażaniem płciowym, no. :^: niki roślin nasiennych, roślin zarodnikowych, a także grzybów - workowców (zarodnik '■ i podstawczaków (zarodniki podstawkowe). Omawiać je zatem nc leży przy rozmnażaniu płciowym.

ruchliwe (zoospory); nieruchliwe (aplanospory)

Powstawanie:

rozpad plechy na pojedyncze grubościenne zarodniki (oidia, chlamydospory u niektórych grzybów, np. głowni);

w zarodniach (sporangiospory, endospory), np. u pleśniaka; odcinanie się na końcach komórek lub strzępek zarodnikono-śnych, np. konidia u pędzlaka i kropidlaka.

Rośliny posiadają duże zdolności regeneracji - wiele z nich potrafi odtworzyć cały orgc -    0

wielkiego fragmentu. Człowiek wykorzystuje to zjawisko do rozmnażania wegetatywnego ' .. jf przez sadzonki korzeniowe, liściowe i pędowe, odkłady, a także do szczepienia szla^;:'^£ mian, np. drzew owocowych na odpornych podkładach.

Rozmnażanie bezpłciowe zwierzqł

łowisko to dotyczy zasadniczo prymitywnych grup zwierząt, u form wyspecjalizowanych, np. ni-czy pijawek, jak również osiągających wysoki stopień organizacji struktury i funkcji (stawono-. strunowce) występuje wyjątkowo.

ROZMNAŻANIE BEZPŁCIOWE JEDNOKOMÓRKOWCÓW ■-

\

podział komórki:

i podłużny - świdrowce ; poprzeczny - orzęski • bezkierunkowy - ameby

Wielokrotny podział komórki - szybkim podziałom jądra nie towarzyszy podział cytoplazmy, jądra otaczają się własnymi błonami komórkowymi oddzielając fragmenty pierwotnej cytoplazmy i tworzą liczne drobne komórki uwalniane po rozpadzie komórki macierzystej. Upodabniają się szybko do komórki macierzystej (schizogonia) lub mają charakter przetrwalny (sporogonia).

⁵*iJRyęca stułbia

polip    polip

Strobilizujący polip

zaawansowana strobilizacji strobilizacja

embrionia (= wiełozarodkowość) - spe-^C2n/ sposób rozmnażania bezpłciowego po---/ na powstawaniu z zapłodnionej zygoty - n z jednego osobnika. U niektórych orga-np. u pancerników lub pewnego gatun--"-ożytniczych os (do 2000 osobników z jed-jest ona regularna. U innych, np. tiul.' ^sP°^radyczⁿa (^w jej wyniku rodzą się "^n:?ta monozygotyczne = jednojajowe).

Autotomia - zjawisko polegające na odrzuceniu części ciała. Dochodzi do tego zwykle w sytuacji zagrożenia życia. Przykładem autoto-mii może być odrzucenie ogona przez jaszczurki i odnóży przez kosarze. W niektórych przypadkach, np. u strzykw, wieloszczetów, rozgwiazd obydwa fragmenty mogą dalej żyć i odtwarzać brakujące części. Można to wówczas uznać za formę rozmnażania.