87 (153)

ł«U-toiaA. icrd\ VI S/>łku-Ski».'4m iroi I. /YutVr«f    2UJ >

1£BN*7M&«|.IMIM-St » byWNPWNiOO?

ROZDZIAŁ 12 Rodany pobicie i polityka rodzinna; stan i kierunki przemian 189

Czynniki przemian rodziny współczesnej

Proces powstawania rodzin, ich rozwój i sposób realizacji zadań i funkcji jest uwarunkowany przemianami makroekonomicznymi, dokonującymi się nic tylko w skali poszczególnych społeczeństw, ale także całego globu. Równocześnie przemiany rodziny implikują przeobrażenia w wielu dziedzinach funkcjonowania społeczeństwa i jednostki. W opinii Wiclisławy Warzywody-Kruszyńskicj, „zależność między rodziną a społeczeństwem wyraża się w tym, że funkcje i struktura rodziny muszą być co najmniej nicsprzcczne z wymogami społeczeństwa, w ramach którego rodzina istnieje”¹.

Przemiany rodziny są wynikiem splotu różnego rodzaju okoliczności - nierzadko trudno określić, co jest czego przyczyną, a co skutkiem, i w jakim stopniu o typie zmian decyduje makroekonomia, w jakim zaś jednostka. Nie rozstrzygając o charakterze wzajemnych relacji między różnorodnymi czynnikami wpływającymi na proces powstawania i rozwoju współczesnych rodzin, kluczowe znaczenie w tym procesie należy przypisać takim czynnikom, jak:

•    Rozwój możliwości edukacyjnych kobiet i aktywizacja zawodowa kobiet; kobic-ry uzyskały niezależność ekonomiczną oraz dostęp do - zastrzeżonego dla mężczyzn w okresie rozwoju społeczeństwa przemysłowego - rynkowego kryterium kształtowania ich pozycji społecznej.

•    Konflikt ról płci w relacjach rodzinnych; zrównanie rangi pracy zawodowej kobiet i mężczyzn w kształtowaniu bytu rodziny podważyło zasadność podziału ról w rodzinie ze względu na płeć, zmieniło świadomość kobiet w kwestii istoty ich praw - nic tylko w rodzime, lecz także w społeczeństwie.

•    Zmiany w procesie reprodukcji ludności; rozwój medycyny, biologii i farmakologii umożliwił kontrolę płodności i planowanie rozwoju rodziny w powiązaniu z potrzebami i planami rozwoju jednostki.

•    Upowszechnienie indywidualizmu; kategoria „ja” skutecznie konkuruje z ka-regorią „my”, stawiając na równorzędnym miejscu rodzinne (wspólnotowe) i icdnostkowc aspiracic i potrzeby. Co więcej, innego znaczenia nabiera sens przynależności do rodziny, postrzegany obecnie głównie przez pryzmat osobistej satysfakcji, czerpanej coraz częściej z iakości związku partnerskiego, a nic posiadania dzieci (przejście od rodziny typu tbe king-child witb furenls do typu the king-pair witb a cbihł - według D. J. vau de Kaa¹).

•    Konflikt między dążeniem indywiduum do realizacji własnego „ja” (dążenia emancypacyjne jednostki) a potrzebą bycia w stałych i trwałych związkach 7 innymi ludźmi; Ulrich Beck i F.lizabcth Bcck-Gcrnshcim zwracają uwagę na narastanie sprzeczności między rodziną, pracą, miłością, swobodą w realizacji

' Wici isł.twa Warzywoda-Kruszyrtska, Rodzina w procesu- zmian, w: Rodzina w zmieniaiącym się społeczeństwie polskim. Wielidawa Warzy woda-Kruszyńika, Piotr S/.ukaUki (red.), Łódź 2004, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Irena Kotowska, Zmiany modelu rodziny. Polska - kraje europejskie, „Polityka Społeczna" 2<H)2> nr 4. $. 2-8.