8

Ili¹ It vm, Ołtarz Pokoju Augusta (Ara Pacis Augustae). Fragment z przedstawieniem latorośli. Bo-iwo natury oddane zostało w ściśle symetrycznym porządku.

........ w i;ilość symbol płodności i rodzicielską dbałość o potomstwo (ryc. 139 b):

u v zgłodniałe jaskółki karmione są przez troskliwych rodziców. Nawet ten rodzą-|, m s i I" ' ornie pozbawiony znaczenia motyw nie był jedynie spontaniczny™, cał-1, iwli ie niezależnym od ideologicznych funkcji sztuki fragmentem.

Rajska latorośl

W kontekście programu złotego wieku (saeculum aureum) stary dekoracyjny mo-lyw latorośli uzyskał nowe, konkretne znaczenie. Pędy roślinne należały do najczę-śi lej używanych symboli nowego języka wizualnego. Trudno byłoby znaleźć jakąkolwiek wczesnocesarską budowlę, pozbawioną tego motywu. W głęboko pi emyślanym programie Ołtarza Pokoju (Ara Pacis) latorośl wraz z girlandami zajmowała ponad połowę całkowitej powierzchni monumentu (ryc. 140).

Wyrastające z szerokich kielichów akantu pędy roślinne tworzą na jego zewnętrznej stronie drzewopodobne twory, których coraz to nowe rozgałęzienia powodują, iż wzrok gubi się w niekończącym się, nieprzeniknionym splocie. Wrażenie płodności i obfitości wpisane zostało w obraz bezpośrednio. Widzowi udziela się ono jednak tylko wtedy, kiedy zbliży się do obrazu i skoncentruje uwagę na obranym fragmencie, dokładnie przyglądając się szczegółom (ryc. 141). Miękkie liście i różnorodne kwiaty oraz owoce realnych i fantastycznych roślin, a nawet drapieżne zwierzęta, wy-wi >lują wrażenie dotykalnej bliskości rozrastającej się roślinności.

IK4

141. Detal z nieproporcjonalnie małymi zwierzętami, m.in. wąż, który skrada się do u< • łiniazda.

W momencie jednak, gdy widz, cofając .się, obejmie spojrzeniem cały olun;, dostrzeże przed sobą całkowitą harmonię. Mimo drobnych urozmaiceń ukl.»<l\ la lorośli i fryzy tworzą uporządkowaną i symetryczną kompozycję. Rośliny ro/ia t >11 ■aę tu bujnie, kielichy rozchylają się, a jednak każdy skręt pędu, każdy kwiat i i a,’ dy liść ma swoje ściśle określone miejsce. Widza może nawet irytować, że bu|na wegetacja natury poddana została surowemu porządkowi. Czyżby w tym /ad;lwia lącym fenomenie znajdowała artystyczny wraz neurotyczna tęsknota ery Aupn i a 11 x >rządkiem i prawem?__ .

IfzyaeTnotywu latorośli jako symbolu ma długą tradycję. Już na południowi> ii alskich wazach z IV wieku przed Chr. spirale pędów roślinnych oplaiab ww nurzającą się z ziemi głowę bogini urodzaju. Również w budowlach puWMalyi li w pierwszych latach panowania Augusta latorośl nie pełniła jedynie roli omanu 11 lu. Na fryzie świątyni Cezara na forum Wiktorie wyłaniają się z pędów roślinny b, na drzwiach świątyni Apollona zaś wyrastają, jak już widzieliśmy, z misy trójtu tu (mb. s. 92).

Ale te przedstawienia latorośli pochodzące z początków panowania Augusta u liowały jeszcze abstrakcyjne, klasyczne formy spirali. Idea płodności nakazywn la obecnie przedstawiać gałęzie i liście na podobieństwo realnych roślin, których miękkie liście i duże, otwierające się kwiaty nadawały kompozycji określony i ha lakier. Jednak nawet i tutaj artyści uciekali się do zabiegów formalnych, aby pod i icśllć ideową wymowę dzieła,

IMS