78 79 (10)

7S Ifcnt irjrnvK>»ndijacji

0:uhinia oznaczają sytuację, gdy co najmniej jeden aktor łączy, ro_2Wj *y mienia lub tworzy zasoby, używając do tego innych zasobów. Działania f polegać na transformacji zasobów (transformation aćtmties) lub na transf I zasobów (transfer activities).

Zasoby są kontrolowane przez aktorów; mają charakter heterogeniczny

Trzy wymienione grupy elementów modelu sieciowego są połączone relacjam, i (więziami), w efekcie czego powstają struktury nazywane sieciami.

W sieci działają cztery grupy sił, które spajają poszczególne elementy, (Hłkans l

son, Johanson, 1992, s. 33-34):

•    funkcjonalna współzależność — aktorzy, działania i zasoby są z sobą | wzajemnie powiązane funkcjonalnie;

•    struktura władzy — między aktorami występują relacje władzy; jedni aktorzy I wpływają na innych, i odwrotnie;

•    struktura wiedzy — podejmowanie działalności i wykorzystywanie zasobów I zależą od wiedzy obecnych i byłych aktorów; wiedza poszczególnych I aktorów jest powiązana;

•    uzależnienie od przeszłości (intertemporal dependenci) — sieć jest zawsz; [ w części produktem swojej historii, jest .zawieszona” w przeszłości.

Ważnym pojęciem w podejściu sieciowym jest rynkowa pozycja firmy, która mówi o więziach tej firmy z innymi przedsiębiorstwami. Pozycja jest produktem historii i określa możliwości oraz ograniczenia rozwojowe firmy. Pozycja firmy w sieci obejmuje tzw. pozycję mikro i pozycję makro (Johanson, Mattsson, 1993, s. 307). Pozycja mikro odnosi się do więzi z inną firmą indywidualną; świadczy o roli i znaczeniu firmy dla innej firmy oraz sile więzi z inną firmą. Pozycja mokro odnosi się do więzi danej firmy z siecią jako całością lub z jej częścią; jest opisywana przez tożsamość (charakter) innych firm w sieci, z którymi dąna firma ma bezpośrednie lub pośrednie relacje, rolę i znaczenie danej firmy w sieci oraz silę związków z innymi firmami. Na pozycję makro firmy oddziałują współzależności w sieci jako całości oraz komplementamość poszczególnych pozycji mikro w sieci W tym sensie pozycja makro nie jest prostą sumą pozycji mikro. Biorąc pod uwagę pozycje firm w sieci, można wyróżnić sieci silnie i słabo ustnikturalizowane. Wysoki stopień strukturalizacji oznacza silne współzależności między firmami i ich pozycjami oraz całkowicie zrozumiałe zdefiniowanie pozycji firm- W sieciach charakteryzujących się niskim stopniem strukturalizacji pozycje poszczególnych firm nie są wyraźne, a związki między nimi są słabsze.

Tak rozumiane sieci mogą być dzielone w różny sposób. Można na przykład stosować kryterium geograficzne i wydzielać fragmenty sieci ze względu na miejsce ich lokalizacji — w ten sposób można mówić o sieciach narodowych i międzynarodowych. Gdy za kryterium podziału przyjmie się określone produkty, można wydzielać sieci produkcyjne.

Przynależność firmy do sieci stwarza także możliwości pozyskiwania przez firmę zasobów w związku z jej rozwojem. Każda firma posiada zasoby własne,

które może wykorzystywać. Firma należąca do sieci uzyskuje także dostęp do zasobów zewnętrznych, obcych, należących do innych firm będących w sieci. Pozycje rynkowe firmy w sieci dają jej ograniczony, częściowy dostęp do tych zasobów. Pozycje te mogą więc być interpretowane jako częściowo kontrolowane, niewidzialne zasoby (intangible market assets), w odróżnieniu od zasobów własnych. W ten sposób firma, dzięki przynależności do sieci, ma do dyspozycji nie tylko zasoby własne (w pełni kontrolowane), lecz także zasoby rynkowe (kontrolowane tylko częściowo w zależności od zajmowanych pozycji).

Opisane podejście sieciowe tworzy nową, interesującą perspektywę dla ujmowania i interpretowania internacjonalizacji firmy. W konwencji modeli sieciowych internacjonalizacja firmy oznacza budowanie i umacnianie pozycji w powiązaniu z innymi zagranicznymi partnerami w sieci. Innymi słowy, chodzi o tworzenie oraz ewolucję więzi z jednostkami zagranicznymi należącymi do danej sieci produkcyjnej. Może się to odbywać na trzy sposoby (Johanson, Mattsson, 1993, s 309):

•    poprzez budowanie pozycji w odniesieniu do nowych, zagranicznych jedno-

| stek sieci {International extensioń)\

•    poprzez umacnianie pozycji i zwiększanie zaangażowania zasobów w stosun-ku do tych zagranicznych jednostek, z którymi firmę juz łączyła więź

H (penetration);

i poprzez zwiększanie koordynacji między pozycjami w różnych sieciach

I narodowych {intemational integration).

Rozpatrywany stopień internacjonalizacji firmy oznacza zakres, w jakim dana firma zajmuje pozycje w różnych sieciach narodowych oraz, stopień ważności Mffintegrowania tych pozycji.

Ł, Rozpatrując internacjonalizację firmy z punktu widzenia podejścia sieciowego, należy więc wziąć pod uwagę zarówno indywidualną firmę (zasoby własne), jak i sieć, do której ona należy (zasoby rynkowe — market assets). Przyjmując po dwa sferajne warianty w odniesieniu do firmy i do sieci (rynku), otrzymujemy cztery mpżliwe sytuacje przedstawione na rysunku 11. Ponieważ firma znajduje się Bsieci, nie wystarczy uwzględnienie internacjonalizacji samej firmy w znaczeniu jpzycji mikro, a uzasadnione staje się także wzięcie pod uwagę internacjonalizacji Njjęci- czyli pozycji makro.

I" Pozycja firmy znajdującej się w sytuacji „wcześnie zaczynającego” charakteryzuje się nielicznymi i mało istotnymi związkami z firmami zagranicznymi. (Podobnie przedstawia się sytuacja w innych firmach należących do sieci. Konku-:.fęncj, dostawcy i inne firmy znajdujące się w sieci, zarówno te działające na rynku Bajowym, jak i te działające na rynkach zagranicznych mają słabo rozwinięte więzi Łgraniczne. Wiedza firmy o rynkach zagranicznych jest ograniczona, a doświadczenie w działaniu na nich niewielkie. Podjęcie ekspansji zagranicznej wiąże się ■ trudnościami zarówno w dostosowaniu zasobów własnych, jak i z pozyskaniem lasobów obcych. Prawdopodobne wybory firmy znajdującej się w pozycji „wcześ-