90 91

stawicieli swojego gatunku, wraz z którymi będziecie tworzyć zespół do dalszej dzisiejszej pracy.

Każdy z was otrzyma ode mnie część układanki typu puzzle. Odszukaj inne elementy łączące się z twoim obrazkiem, a dowiesz się z kim dzisiaj będziesz w grupie.

- W toku dzisiejszych zajęć będziemy pracować w trzech grupach. Do pierwszej zapraszam..., w drugiej współdziałać będą ... itd.

Obserwując zajęcia w klasach początkowych oraz analizując publikowane na łamach czasopism pedagogicznych scenariusze zajęć dla klas I-III można zauważyć, że wielu nauczycieli preferuje losowy sposób kompletowania składu grup lub w ogóle nie precyzuje sposobu podziału. Niestety, wykorzystywanie jedynie losowego wariantu doboru nie wydaje się być najlepszym rozwiązaniem dla uczniów w wieku wczesnoszkolnym, przede wszystkim ze względu na fakt, iż jest to czas inicjowania, a więc dopiero uczenia się pracy grupowej przez dzieci, a przypadkowy skład zespołu może spowodować liczne zakłócenia w realizacji zaplanowanych działań.

R. Fisher¹ twierdzi, że dobierając skład grupy warto pamiętać o dwóch zasadniczych elementach: o zapewnieniu dzieciom poczucia bezpieczeństwa i o ambitnych zadaniach. Jego zdaniem grupy złożone z przyjaciół dają największe poczucie bezpieczeństwa, ale nie zawsze podejmują dość ambitne, a więc rozwijające zadania. Natomiast najwięcej korzyści wynoszą dzieci z pracy w grupach zróżnicowanych pod względem zdolności. R. Fisher uważa ponadto, że od czasu do czasu uczniowie powinni mieć możliwość pracy w grupach złożonych z osób o podobnych zdolnościach i postępach, zasadę tę szczególnie odnosi do uczniów osiągających najlepsze wyniki w nauce.

Ze składem grupy ściśle wiąże się jej liczebność. To kolejny element, który wymaga przemyślenia i zaplanowania przez nauczyciela. W literaturze brak w tej kwestii jednolitego stanowiska, różne publikacje sugerują różne rozwiązania, np. od 3 do 5 osób, zawsze 4 osoby, bo w takiej grupie wszyscy się porozumiewają, od 4 do 6, nie 3, bo trzecia osoba szuka sojusznika lub pozostaje na uboczu, nie 7, bo trudno o równoprawność wypowiedzi w takim zespole. Większość publikacji zaleca natomiast, by w toku kolejnych spotkań grupy różniły się liczbą osób i składem osobowym. R. Fisher argumentuje tę tezę następująco: „W życiu wypadnie pracować z najróżniejszymi ludźmi, trzeba więc przekonać dzieci, że praca w grupie nie może zależeć od osobistych sympatii i antypatii"².

Reasumując powyższe rozważania można powiedzieć, że znajomość różnych możliwości doboru składu grup dziecięcych wydaje się być istotnym elementem przygotowania nauczycieli do roli organizatorów i kierowników grupowej pracy uczniów. Dzięki temu mogą oni w danej sytuacji wybrać wariant podziału, który będzie optymalny dla realizacji zakładanych celów uczenia się wzajemnego dzieci.

Dobór i realizacja zadaó

Planując zajęcia, w trakcie których uczniowie mają pracować w małych grupach, warto pamiętać o tym, że nie każde zadanie nadaje się do tej formy organizacji działalności dziecięcej. Niestety, z analizy publikowanych nauczycielskich scenariuszy wynika, że wielu autorów o tej prostej zasadzie zapomina. Można wręcz odnieść wrażenie, że w ostatnim czasie zapanowała swoista moda na włączanie w tok zajęć pracy grupowej. Szkoda tylko, że nie zawsze są to działania celowo i sensownie zaprojektowane. Nasuwa się zatem pytanie - kiedy praca grupowa ma sens?

R. Fisher odpowiada: „wtedy tylko, kiedy zwiększa efektywność uczenia się, działanie we współpracy przynosi więcej, niż uczeń osiągnąłby, pracując indywidualnie"³. Przywołany autor wyróżnił trzy zasadnicze typy zadań nadających się do grupowego opracowania. Są to:

-    dyskusje interpretujące (grupa gromadzi pomysły, dzieli się doświadczeniami, podejmuje próby interpretacji wiersza lub obrazu, porządkuje, klasyfikuje elementy według określonych kryteriów itp.);

-    rozwiązywanie problemów (grupa projektuje rozwiązania, najlepsze wdraża i weryfikuje w praktyce);

-    zadania produkcyjne (członkowie grupy wykonują elementy wspólnego dzieła).

Posługując się przytoczoną kategoryzacją, w sytuacjach doboru zadań do pracy zespołowej uczniów klas początkowych warto, jak się wydaje, wziąć również pod uwagę konieczność stopniowania trudności. O ile bowiem jednym z pierwszych wyzwań dla grupy uczniów w wieku wcze-snoszkolnym może być wspólne przygotowanie makiety wiejskiego gospodarstwa, o tyle zadanie dokonania interpretacji utworu poetyckiego lub dzieła malarskiego trudne będzie do wykonania na tym etapie opanowania umiejętności zespołowego działania.

91

1

¹⁶ R. Fisher, Uczymy jak się uczyć.

2

Ibidem, s. 111.

3

Ibidem, s. 108.