90 (150)

90

■ w płaszczyźnie pionowej mierzy się kąty pionowe, a w płaszczyźnie poziomej mierzy się kąty poziome.

Kątem poziomym a pomiędzy dwoma kierunkami CL i CP wychodzącymi z wierzchołka C nazywamy kąt dwu ścienny zawarty pomiędzy płaszczyznami pionowymi przechodzącymi przez ramiona kąta CL i CP. Jego miarąjest kąt płaski mierzony w płaszczyźnie poziomej. Kąt poziomy jest więc kątem zawartym pomiędzy rzutami prostokątnymi kierunków ramion kąta na płaszczyznę poziomą (lys. 3.18).

Kątem pionowym (3 nazywamy kąt zawarty pomiędzy płaszczyzną poziomą a danym kierunkiem, mierzony w płaszczyźnie pionowej. Jest to więc kąt płaski, którego jedno ramię stanowi kierunek CL lub CP (lys. 3.18), a drugie - rzut kierunku na płaszczyznę poziomą, płaszczyznę horyzontu. Rozróżnia się kąt pionowy p i odległość zenitalnąz, mierzoną od kierunku pionu do kierunku celu. Kąt pionowy i odległość zenitalna spełniają równość:

(3 + z = 90°    (3.12)

Przyjmuje się kąty pionowe za dodatnie, gdy kierunek do punktu leży nad płaszczyzną horyzontu, za ujemne, gdy kierunek celu znajduje się poniżej płaszczyzny poziomej. Odległość zenitalna ma zawsze wartości dodatnie, a dla linii horyzontu z = 90°. Kąt pionowy często bywa nazywany kątem wysokości, a odległość zenitalna kątem zenitalnym.

Przyrząd służący do pomiaru kątów poziomych i pionowych musi mieć urządzenie pozwalające na wyznaczanie płaszczyzn pionowych, przechodzących przez ramiona mierzonego kąta poziomego. Płaszczyzna taka, nosząca nazwę płaszczyzny celowania lub płaszczyzny kolimacyjnej, musi mieć możliwość obrotu dookoła osi obrotu instrumentu. Oś obrotu instrumentu kątomierczego, będąca krawędzią przecięcia się płaszczyzn celowania, w czasie pomiaru powinna przechodzić przez wierzchołek mierzonego kąta (rys. 3.18).

W płaszczyźnie prostopadłej do osi obrotu instrumentu i centiycznie względem niej znajduje się krąg podziałowy, zwany limbusem. Do poziomego jego ustawiania służą libele.

Kąty pionowe mierzy się na kręgu podziałowym pionowym, umieszczonym tak, że zawsze podczas pomiaru znajduje się on w płaszczyźnie celowania. Krąg ten jest zaopatrzony w indeksy odczytowe i libelę służącą do poziomego ich ustawiania.

Płaszczyzna celowania jest wyznaczana przez oś celową lunety geodezyjnej. Luneta geodezyjna jest osadzona na poziomej osi obrotu w dźwigarach alidady.

Reasumując stwierdzamy, że instrument do pomiaru kątów poziomych i pionowych charakteryzuje się tym, że ma możliwości: