91 (112)

ŚWIĘTY KRZYŻ

pradawny ośrodek kultu religijnego

Taką funkqę Łysa Góra pełniła już w czasach przedchrześcijańskich, o czym świadczą pozostałości kamiennego kręgu. Według trudnych do sprawdzenia przekazów czczono tutaj bóstwa słowiańskie o imionach: Lada, Boda i Leli. U stóp wzniesienia stoi kamienna figura zwana Pielgrzymem, niegdyś również łączona z pogańskimi obrzędami. Jak głosi legenda, wędruje ona na szczyt, przesuwając się każdego roku o ziarnko piasku. Kiedy osiągnie cel, nastąpi koniec świata. Nazwa Święty Krzyż pochodzi od relikwii przechowywanych w opactwie Benedyktynów, ufundowanym na początku XII wieku, najprawdopodobniej przez Bolesława Krzywoustego. Okres największego rozkwitu sanktuarium przypada na wiek XV, kiedy przybywali tu pielgrzymi z całej Polski. Aż siedem razy odwiedził je król Władysław Jagiełło. Na przełomie XVI i XVII wieku przy pątniczej ścieżce wiodącej z Nowej Słupi na szczyt Łysej Góry wybudowano jedną z pierwszych w Polsce dróg krzyżowych. Klasztor i kościół były wiele razy niszczone przez najazdy pogańskich Litwinów i Tatarów oraz pożary. Obecna świątynia powstała na początku XIX wieku, zaledwie na kilka lat przed kasatą opactwa przez władze rosyjskie (1819). Chociaż klasztor opustoszał, przez cały okres zaborów przybywały na Święty Krzyż pielgrzymki, które często miały również charakter manifestacji patriotycznych. W 1882 roku część zabudowań przeznaczono na ciężkie więzienie. W 1936 roku opiekę nad sanktuarium przejęło i do dziś sprawuje Zgromadzenie Misjonarzy Oblatów.

Hłk wygląda relikwiarz Krzyża Świętego, kryjący w swym wnętrzu pięć niewielkich drewienek.

91