96 97 (17)

być (powinna być!) prowadzona na gruncie pedagogiki ogólnej i metodologii pedagogiki oraz na gruncie innych podstawowych i pochodnych nauk pedagogicznych, przede wszystkim teorii wychowania i teorii kształcenia (dydaktyki ogólnej).

Służba teorii pedagogicznej oraz praktyce wychowania i kształcenia wymaga ciągłej aktywności poznawczej, by nadążyć za nowymi faktami i zjawiskami i by je wywoływać, wspomagać lub ograniczać poprzez oddziaływania profilaktyczne i terapeutyczne. Aktywności poznawczej towarzyszy aktywność badawcza, zmierzanie do horyzontu poznawczego wyznaczonego przez wartość naczelną, którą jest prawda. Badacz-pedagog przypomina ptaka, którego sytuację następująco opisał serbski pisarz i poeta, Milorad Pavić:

Ptak, który poluje na bagnach i biotach, szybko tonie, jeśli się nie porusza. Co chwila musi wyciągnąć nogę z mułu i przestawiać ją, żeby zrobić krok dalej, bez względu na to, czy coś złowił, czy nie. Musimy iść dalej, przy tym nie można pozostać, bo utoniemy⁴¹.

⁴¹ M. Pavić, Słowik chazarski. Powieść-leksykon w stu tysiącach słów, przet. E. Kwaśniewska, D. Cirlić-Straszyńska, Warszawa: tCHu 2004, s. 261.

Pedagogiczne badania teoretyczno-praktyczne

owszechność badań pedagogicznych (badania do prac licencjac

kich, magisterskich i doktorskich, rozpraw habilitacyjnych i pro

fesorskich, badania związane z planami naukowymi pracowni, zakładów, katedr, instytutów, wydziałów pedagogicznych, badania międzyuczelniane i międzynarodowe, indywidualne, grupowe, zespołowe) oraz - w związku z tym - ich ogromna różnorodność rodzą potrzebę próby ich uporządkowania, stworzenia typologii użytecznej do analizy i projektowania.

Pedagogiczne badania można skategoryzować według celów, na przykład na badania opisowe (deskrypcyjne), diagnostyczne, wyjaśniające (eksplanacyjne, weryfikacyjne), eksperymentalne; można też - o czym pisaliśmy wcześniej - dokonać kategoryzacji według przyjmowanych założeń poznawczych i metodologicznych na badania empiryczne ilościowe i jakościowe (istotnościowe), albo wykorzystać parametr czasu (badania historyczne) i przestrzeni (badania porównawcze). Powyższe podziały stosowane są nie tylko w pedagogice, lecz także w innych naukach społecznych. Wydaje się jednak, że dla pedagogiki, która jest nie tylko nauką teoretyczną, lecz także praktyczną, warty rozważenia jest podział badań oparty na tej cesze pedagogiki, która wyraża się w formie podejmowanych do rozwiązywania problemów badawczych. Zatem badania pedagogiczne można także skategoryzować według rodzajów próbie-