96,97 (10)

l«bela 2 Uu iK.ptiU.jn

Mew*

Norm

Zaburzenie

Rjrr.ra

L=J.

U2

47

Okazało się, że 24,9*S badanej |*jpuJaeji dzieci wykazuje zaburzenia mowy pod postacią dyslalii. U części badanych stopień zaburzeń był powc dcn> odroczenia obowiązku szkolnego. Wyniki tej grupy dzieci będą szcza połowo omawiane w dalszej części pracy.

Stwierdzono, że istnieje bardzo wy odtwarzania słuchowego (rola słuchowej pamięci werbalnej) i poziomem praksji oralnej a występowaniem zaburzeń mowy u dzieci. Znaczy lo, że u d/icci w wieku 5 ? lat, wykazujących wady wymowy pod postacią dysłalii, w-spółwysiępuj.ą zaburzenia percepcji słuchowej i zaburzenia kinestctycznc.

Uzyskane wyniki warte są głębszej analizy. Wyłaniają się bowiem z nich wnioski wnoszące nowe informacje o charakterze szczegółowym, które mogą mice znaczenie dla postępowania rehabilitacyjnego wobec lej grupy dzieci

Omówimy leraz nieco bliżej zarówno znaczenie procesów percepcyjno--moforycznych dla rozwoju mowy, jak i uzyskane wyniki badan własnych.

Percepcja słuchowa a rozwój mowy

W procesie uczenia się, rozumienia i używania symboli słownych istotna rola przypada percepcji słuchowej. Warunkuje ona słyszenie i rozumienie mowy innych osób oraz kontrolę mowy własnej.

Znaczenie percepcji słuchowej dla rozwoju mowy jest powszechnie podkreślone przez wielu autorów (por. m.in. lłcrry i Lisenson, 1964; Ken-dall, 1966; Wepman, 1975; Luria, 1967; Ncftcbladf, 1983).

J. Konorski (1969) wskazuje na istnienie struktiirulno-funkcjonalncgo mechanizmu słuchowego, którego ogniwa stanowią: zmysłowo-odbiorcze wejście, przekazywanie sygnałów, ich analiza na poziomic percepcyjnym i pojęciowym oraz. ewentualna odpowiedź ruchowa. Tak więc w nabywaniu kontroli nad dokładnością mowy udział biorą dwie modalności: słuchowa i motorycz-na. Podkreślając wagę percepcji słuchowej dla mowy Konorski twierdzi, że jej

k może być rezultatem złego różnicowania lub złej pamięci słuchowej. Za nc dla uczenia się mowy uznaje trzy czynniki słuchowe: procesy różnico-% zasób pamięci, ciągłe następcze przypominanie. Zakłócenia w zakresie li Ir/cch czynników powodują zaburzenia mowy u dzieci.

J. Eisenson (Reny i F.iscnson, 1964) wskazuje na następujące defekty procesach słuchowych warunkujących zaburzenia mowy u dzieci (zarów-o charakterze percepcyjnym. jak i ekspresyjnym):

1)    niezdolność do odbierania bodźców, które są produkowane w sek ncyjnym porządku;

2)    niezdolność do utrzymania bodźców w pamięci, rak że ich kompo-|Benty nie mogą być integrowane;

3)    niezdolność do reagowania w różny sposób odpowiednio ib> rozmaitych bodźców.

Eisenson twierdzi, że zaburzenia w zakresie tych procesów słuchowych w połączeniu z uszkodzeniami lewej półkuli prowadzą do afa/ji dziecięcej.

Ważnym elementem percepcji słuchowej jest słuch foncmalyczny. I. Styczck (I9S2) określa słuch łonomaryczny jako umiejętność rozróżniania najmniejszych elementów składowych wyrazu, czyli fonemów, np. o od a. Umiejętność U umożliwia rozróżnianie wyrazów, które są zbudowane z fonemów danego języka. Jest to także umiejętność utożsamiania różnych głosek niezależnie cxl tego. czy są one wymawiane głośniej czy ciszej, głosem męskim czy żeńskim, bardziej czy mniej wyraźnie. Rozróżnianie oraz utożsamianie głoski jest możliwe dzięki jej stałym cechom dyslynklywnym.

Zaburzenia w rozwoju słuchu foncmatyczncgo utrudniają odbior mowy i nabywanie prawidłowej artykulacji. Jeśli są one nieznaczne, nic zakłócają rozumienia mowy. gdyż kontekst i sytuacja, w jakiej dane wyrazy są wypo wiadane. umożliwiają odtworzenie nie rozroŻDianego elementu. Natomiast bardziej nasilone zaburzenia powodują nieprawidłowość artykulacji, ponieważ wzorce kintslclyczno ruchowe kształtują się pod wpływem słuchu fo-nemalycznego¹. Zaburzenia słuchu foncmalyczncgo uważa się m.in. za przyczynę afa/ji dziecięcej, dysłalii akastyczncj. Badania Kaupernika, Keilh, Wiliams (Wepman, 1975) wykazują występowanie u dzieci z zaburzeniami mowy nieprawidłowej percepcji słuchowej, która uniemożliwia interpretację bodźców słuchowych. Cytowane wcześniej badania U. Nctrcbladt (1983)

97

1

Wspót»ysivp<jwsnk zaburzeń rfoefcu foncmaueacgo x zaburzeniami kincstcx|j nrt»-kulacyjnej powuduje duże trodnoici w okretemu mechanizmu zanurzeń mc«y u dzieci. Kino. <e<j» iii>kulsc\jn« loceucie ułożenia, napięcia mięśniu-ego o*reądCr« mowy, artykuKu-j. poszczególnych głosek. Czucie to rorwji si« później niz słuch fonemaewzny.