78 (172)

misji, wybór środków rażenia i elementów rażenia celu oraz prognozowanie skutków ubocznych ataku w obszarze infrastruktury naziemnej, ocena skutków ataku.

W każdym z obszarów dokonano przeglądu istniejących możliwości, oceny już prowadzonych programów badawczo-rozwojowych oraz określono potrzeby w zakresie niezbędnych technologii. W połowie 1995 roku obszerny raport w tej kwestii przedstawił, specjalnie powołany w tym celu, Komitet ds. Przeglądu Programu Przeciwprolife-racji (CPRC - Counterproliferation Program Review Committee). Wnioski zawarte w raporcie były m.in. podstawą zapotrzebowania środków finansowych na prace studialne i koncepcyjne, a następnie programy naukowo-badawcze.

Zagadnieniami związanymi z niszczeniem umocnionych celów naziemnych oraz obiektów podziemnych, w tym kompleksów tuneli, zajęto się w ramach kilku projektów pod roboczą nazwą Hard Targets Defeat Capability (zdolność rażenia twardych celów).

Problem polegał na tym, że posiadane w owym czasie konwencjonalne penetrujące środki bojowe były, w większości wypadków, nieodpowiednie do wypełniania stawianych im zadań. W przypadku słabiej umocnionych celów naziemnych oraz płytko zagłębionych obiektów podziemnych były zbyt niszczycielskie i powodowały kompletne i niekontrolowane fizyczne zniszczenie obiektu oraz zbyt duże szkody w jego okolicach (zniszczenia towarzyszące). W stosunku do umocnionych, rozbudowanych kompleksów podziemnych były z kolei za słabe, nawet jeśli ich detonacja następowała we wnętrzu obiektu, z powodu zbyt małej ilości materiału wybuchowego - ściany oraz stropy tworzące obiekt ograniczały zasięg oddziaływania fali uderzeniowej i efekt odłamkowy do obszaru kilku sąsiednich pomieszczeń od miejsca wybuchu.

Potrzebne były nowe rozwiązania. Precyzyjne penetrujące środki bojowe, przenoszące mniejsze ilości materiałów wybuchowych celem ograniczenia zniszczeń towarzyszących, przeznaczone do zwalczania słabiej umocnionych celów naziemnych rozmieszczonych na powierzchni ziemi i w strefie zurbanizowanej. Z drugiej strony potrzebne były również skuteczniejsze środki lub nowe sposoby niszczenia lub unieszkodliwiania umocnionych obiektów podziemnych. Odpowiedzią na te zapotrzebowania były programy rozwoju nowych środków bojowych i technologii - m.in. Miniaturę Munition Technology, Hard Target Smart Fuze, Ad-vanced Unit Penetrator, BLU-113 Pre-Planned Pro-duct lmprovement (P3I) Program i inne.

W przypadku, stanowiących największe wyzwanie, kompleksów tuneli wybudowanych w zboczach gór, konieczne były inne rozwiązania, ponieważ większość z nich znajduje się zbyt głęboko, aby przy użyciu posiadanych środków bojowych o dużych zdolnościach penetrujących można było osiągnąć ich bezpośrednie zniszczenie. Poza tym, o ile wielkość przebijanej przegrody (głębokość wnikania w grunt) stanowi jedyny problem w odniesieniu do obiektów w rodzaju umocnionych stanowisk dowodzenia czy centrów łączności, to w przypadku atakowania obiektów związanych z produkcją i magazynowaniem broni chemicznej i biologicznej konieczne jest inne podejście. Związane z atakiem na taki obiekt potencjalne niebezpieczeństwo wyrzutu substancji niebezpiecznych do atmosfery stwarza poważne zagrożenie dla ludności cywilnej okolic obiektu, jak i ewentualnych wojsk własnych. Dlatego zamiast bezpośredniego, fizycznego zniszczenia obiektu, bardziej pożądane jest jego funkcjonalne unieszkodliwienie tzn. przerwanie lub naruszenie zdolności funkcjonowania zgodnie z przeznaczeniem np. możliwości produkcyjnych (ang. functional kill).

Aby osiągnąć funkcjonalne porażenie, konieczne jest dokładne zaplanowanie i przygotowanie ataku. Na cały proces składa się zebranie niezbędnych danych o lokalizacji obiektu, rozmieszczeniu najważniejszych jego elementów, ich przeznaczeniu oraz strukturze fizycznej, określenie miejsc wrażliwych - najbardziej podatnych na zniszczenie przy zastosowaniu posiadanych środków bojowych, planowanie i przeprowadzenie ataku, ocena zniszczeń oraz kolejny atak, jeśli okaże się konieczny lub siłowe powstrzymywanie odbudowy (ponowne ataki).

Najtrudniejsze jest zdobycie dokładnych informacji o strukturze obiektu. Rozpoznanie lotnicze (satelitarne) może określić jedynie miejsca, w których znajdują się wyloty tuneli, szyby wentylacyjne, linie energetyczne itp., ale z jego pomocą nie można rozpoznać struktury i rozmieszczenia elementów wewnątrz kompleksu. Prace nad systemami zdalnego rozpoznawania celów podziemnych nadal trwają w ramach CP ACTD, jednakże ze względu na złożoność zagadnienia postęp w tej dziedzinie jest bardzo powolny.

Jedną z opcji jest wykonanie ataku na wejścia do podziemnego kompleksu. Przebicie wrót wejściowych lub znajdującej się bezpośrednio nad wejściem, z reguły znacznie cieńszej warstwy skał lub ziemi, można osiągnąć nawet obecnie posiadanymi środkami bojowymi. Zdetonowanie ładunku wybuchowego we wnętrzu tunelu, nawet w niewielkiej odległości od jego wylotu zmienia sposób propagacji fali uderzeniowej - znacząco zwiększa się siła jej oddziaływania w porównaniu z wybuchem na zewnątrz. Rozchodząca się wewnątrz tunelu fala uderzeniowa i podmuch może spowodować powstanie zniszczeń lub poważnych uszkodzeń systemów i wyposażenia. Jeśli krytycznie ważne wyposażenie obiektu zostanie zniszczone lub długotrwale uszkodzone falą uderzeniową, a dodatkowo wejścia zostaną zagruzowane i zasypane, obiekt taki można uznać za funkcjonalnie unieszkodliwiony. W zależności od przeznaczenia obiektu oraz stopnia uszkodzeń, funkcjonalne porażenie może być równie efektywne, jak i porażenie strukturalne, kiedy obiekt zostaje zniszczony w tradycyjny sposób.

Jednakże kiedy w grę wchodzi rozbudowany kompleks podziemny z systemem tuneli połączonych ze sobą poprzecznymi łącznikami, odnogami, z dużą ilością wnęk, komór, pomieszczeń technicznych itd. prawdopodobieństwo uszkodzenia kluczowego wyposażenia przez rozchodzącą się falę uderzeniową, wywołaną wybuchem nieopodal wejścia, jest małe. Aby porazić tym sposobem rozbudowany obiekt potrzebny jest ładunek materiału wybuchowego większy co najmniej o rząd wielkości, niż ładunki przenoszone przez standardowe BLU. Można to osiągnąć detonując ciężką, typowo burzącą głowicę bojową dokładnie u wejścia do tunelu lub też poprzez użycie potężnej głowicy penetrującej. Jeśli głowica zdoła przebić się do wnętrza kompleksu, jej ładunek wybuchowy, eksplodując wewnątrz, powinien zapewnić odpowiedni sto-

PiECHnmin/unnn

wojskowa 0/ lUUu