9

myczki. Niektóre byty brylantami. Gospodarz, wracając po pijaku z kasyna, dawał jej zielone. Długo nie mogła się w nich połapać, a gdy z grubsza połapała się, zaczęła je zbierać, na wszelki wypadek.

Przychodziła do mnie z pytaniami, ale ja nie mogłem dobrać słów. Brakowało wspólnego aparatu pojęciowego. Cierpliwie, przystępnie próbowałem i tak, i siak. Dziwiła się, jak tak można, kto zezwolił na zamknięcie „Prawdy”. Dowierzała mi, ale nie wierzyła moim słowom.

Niura pamięta kolektywizację i jakby jej nie lubi. Ale z pokorą podchodzi do głodu jako do żywiołu. Za Chruszczowa sprzątała chyba u jakichś Włochów, w rodzinie komunistycznego korespondenta, i zachwycała się czystością mieszkania, jednak że to byli Włosi, nie skojarzyła.

Niura odkurza i trajkocze bez przerwy. Nic nie słychać. Strumień podświadomości, jeśli wyłączy się odkurzacz, pełny jest okruchów z młodości, scen prostego życia, braku butów, plotek o innych gospodarzach, sąsicdzie-Tatarzynie. który obnażył się przed nią, podpalił balkon, śmierdziała guma z opon. Tatarzyn trafił do wariatkowa. Niura nie jest zgorzkniała, jest pracowita. Syn - pijak. Niedawno zapił się i zmarł. Natomiast sensowny kuzyn wstawił mi zamek do drzwi. Niura wzięła do domu staruszkę-pogorzelca ze swojej wsi - widać dobra z niej kobieta. Marzenie o samodzielnym mieszkaniu nie urzeczywistniło się.

Lubię ją. Gdy wypije kilka kieliszków wódki, rozochoci się, śpiewa czastuszki i świntuszy. Próbuję ją rozgryźć. Jest uczciwa, niepokoi się o mojego syna. I przypomina mi o nim przy każdej sposobności. Czyja uważam ją za człowieka? Trudne pytanie. Niura, jak żuk przewrócony na grzbiet, nie rozumie, co się z nią dzieje.

Gdyby wykonać model rzeczywistości, w której żyje, otrzymalibyśmy bajkę prób i doświadczeń życiowych, a w rezultacie - stop wysiłku i cudów. Człowiek z Zachodu postrzega rzeczywistość jako pole działania. Rosjanin - jako bajkową przestrzeń. Zamieszkują ją istoty obdarzone siłą magiczną. Niekiedy ta siła równa jest zeru, niekiedy wywraca świat do góry nogami. Bajkowość pola wewnętrznego Rosji zawarta jest w jego pryncypialnej nierozszyfrowalności. Wrogów organizuje się jak złego ducha. Przyczyny i skutki zamienia się miejscami. Tworzy związki po tamtej stronie lustra. Bajka jest konspiracyjna. Czarne koty utożsamia się z knowaniami Opatrzności. Rosjanin wpuszcza w siebie bajkowe myślenie i zawisa na progu dwóch światów, nie znajdując zaspokojenia ani w tworzeniu życia, ani w kontemplacji. Samoistność rosyjskiego świata zawiera się w samopochlanianiu. Świat magiczny pociąga mnie czarodziejskimi fantazjami i napełnia niezdolnością radzenia sobie z czarami. Rosja jest intro-wertyczna w możliwościach i ekstrawertyczna w swej bezrad-

Bohatera wyposaża się w pokonywanie przeciwności. Jeśli ich nie akceptuję, wypadam z bajki w nierzeczywistą przestrzeń. Agenci bajki, wspólnicy i szkodnicy - pop, żołnierz, deputowany, car, kupiec, rozbójnik, milicjant, Niemiec, mer moskiewski, Baba-Jaga, smok, urząd podatkowy, dziwka, żona, kierownik, chochoł-Ukrainiec - są na swoich miejscach przede mną i po mnie.

Wchodzę do świata, w którym już zawczasu zaostrzono symbole. Udaję, że mogę zmienić iluzoryczny świat poprzez iluzoryczne działanie. Tym samym wypełniam swoją misję bajkową. I to jest rzeczywiście rosyjskie istnienie indywidualne, którego nikt za mnie nie posplata. Zamieniam się albo w bohatera, albo w anty-bohatera, albo po prostu w bajkowego przechodnia. Od bohatera do ofiary - jeden krok, nawet noga już w górze.

Przeciwności pokonuje się w różny sposób, gdyż inaczej się nie przeżyje: chytrością, oszustwem, sprytem, odwagą, cierpliwością. W ruch idą przeciwstawne cechy, których splot układa się właśnie na rosyjski świat moralny, niepodobny do żadnego innego. Posiadając taki kodeks honorowy, trudno stworzyć schemat doskonałego postępowania. Jedyną ucieczką z bajki może być bezwzględna asceza.

Gwałtowna śmierć wpisana jest w scenariusz niejako tragedia, a jako konieczność, i Baba-Jaga nigdy nie zastanawia

21