9 (864)

Rozdział 1

gdzie ludność oddawna obrabia metale, zatraciła często zupełnie pamięć, do czego te rzeczy kamienne służyły, a znalazszy je przy oraniu lub kopaniu, objaśnia ich pochodzenie dziwacznemi opowieściami. Jednym z ulubionych mniemań w Anglji i innych krajach, jest to, że siekierki kamienne są „strzałami pioruna”, spadlemi z niebios wraz z błyskawicą. Wymyślono, że na Wschodzie, siedlisku cywilizacji najdawniejszych, można znaleźć niektóre okolice bez jakichkolwiek śladów człowieka, żyjącego tam w stanie dzikości pierwotnej, tak, że w tej części świata mógł on być od początku ucywilizowanym. Ale tak nie jest. W Asyrji, Palestynie i Egipcie, jak i w innych krajach, można znaleźć krzemienie spiczasto ociosane, które dowodzą, że tu także żyły dawniej plemiona w wieku kamienia, zanim użycie metalu przeprowadziło je do wyższej cywilizacji.

a    b cl    d    d    g

Rys. 1. Narzędzia późniejszego okresu kamiennego (neolitycznego): a) kamienny celt czyli siekiera; b) krzemienne ostrze lancy; c) skrobacz; d) zakończenie strzał; e) odłupane noże krzemienne; f) rdzeń, od którego odłupano wióry krzemienne; g) szydio krzemienne; h) pila krzemienna; i) młotek kamienny.

Można Europę uważać za część globu, zamieszkaną kiedyś przez najwcześniejsze plemiona ludzkie, lub też nie ..... w każdym razie cząstki, znajdowane w niej,

dostarczają obecnie najlepszych dowodów starożytności człowieka. Ażeby to zrozumieć, nadmienić trzeba, że wiek kamienia ma okres wcześniejszy i późniejszy, jak to można widzieć dokładnie, obejrzawszy jakiś dobry zbiór narzędzi kamiennych. Rys. 1-y ma na celu dać niejakie pojęcie o używanych w późniejszym wieku kamiennym. Siekierka jest wyrobiona kształtnie i zaostrzona przez toczenie na kamieniu; podobnie młotek. Wytoczenie lancy, strzały, skrobacza i noża łupanego (flakeknife) kosztowało wiele pracy, ale odrobiono je z wielką wprawą. Wogóle te narzędzia kamienne są nadzwyczaj podobne do tych, jakich indjanie Ameryki północnej używają do dziś. Zachodzi pytanie: jak dawno plemiona, wyrabiające te narzędzia kamienne, żyły w Europie? O tym możemy sądzić ze stanu w jakim znaleziono je w Danii. Lasy tego kraju są przeważnie bukowe, ale w torfowiskach leżą niezliczone pnie dębów, dowodzące, że w epoce wcześniejszej przeważały lasy dębowe; jeszcze głębiej leżą pnie drzew sosnowych, które wskazują, że tam rosły łasy sosnowe, jeszcze starsze od dębowych. Tak więc były tam trzy kolejne okresy leśne; dębowy i sosnowy, głębokość zaś torfowisk, miejscami wynosząca trzydzieści stóp, świadczy, że okres drzew sosnowych oddzielony od nas tysiącami lat. Ze

dzisiejszy rąbie drzewo bukowe siekierką żelazną; ale pomiędzy dębowemi pniami w torfie znajdują się miecze bronzowe i kawałki tarcz, przekonywające, że mieszkańcy kraju byli wówczas w wieku bronzu; nakoniec siekierka krzemienna, znaleziona jeszcze głębiej, gdzie leżała w torfie pod pniami sosen, dowodzi, że ludzie wieku kamiennego Danji żyli w okresie lasów sosnowych, że więc Lrzeba ich odnieść do odległej starożytności. W Anglji plemiona, które pozostawiły takie narzędzia kamienne, żyły w kraju przed nadejściem tej rasy celtyckiej, którą zowiemy dawnemi brytami i która niewątpliwie przyszła uzbrojona w miecze metalowe. Oslrza siekierek kamiennych i strzał leżą porozpraszane po całym naszym kraju (Anglji), po wzgórzach i dolinach, oparzeliskach i bagnach, blizko powierzchni ziemi lub głębiej pogrzebane w torfowiskach lub pokładach mułu i szlamu. Takie bagna, czyli niziny błotniste, zaczynają się od daty, którą chronologowie nazwaliby starożytną. Lecz geologowie, przywykli do ogromnych okresów czasu, uważają je za nowożytną. Należą one do nowych pokładów aluwialnych, to jest wytworzyły się w czasach, kiedy obszary ziemi i biegi rzek były prawie takie, jak obecnie. Aby nabrać pojęcia o tym, spojrzyjmy tylko z jakiegoś wzgórza na rozległą dolinę i zauważmy, jak jej zwierzchni pokład mułu i piasku, ciągnął się prosto w poprzek, musiał być naniesiony przez wylewy rzek, towarzyszące bardzo blizko ich biegowi obecnemu wzdłuż nurtów głównych i u spodu boków wzgórzowych. Ludzie późniejszego wieku kamiennego (którego narzędzia widzimy na rys. 1-ym), żyli w tym historycznie dawnym, lecz geologicznie niedawnym okresie, a szczątki po nich znajdują się tylko w miejscach, gdzie mógł je wtedy umieścić człowiek lub natura.

Rys. 2. Krzemienne młotki lub siekierki okresu starokamiennego (paleolitycznego).

nieokrzesane plemiona ludzkie żyły w naszych częściach świata, kiedy klimat i wygląd kraju różnił się bardzo od obecnego stanu rzeczy. Na stokach dolin rzecznych,

takich, jak Ouse w Angiji i Somme we Francji, 50 lub 100 stóp nad obecnym pobrzeżem rzek, a więc całkiem po za obrebem jakiegokolwiek obecnego wylewu.