9 (979)

a

dzie- E

UZIC. E,_cMp^

współczynnik mieszanej cenowej elastyczności popytu,

Ac_v

względna zmiana popytu na dobro X, —- - względna zmiana ceny dobra Y po-

S

zostającego do dobra X w stosunku substytucji lub komplementarności.

Znak ujemny tego współczynnika informuje, że dobra X i Y są wobec siebie komplementarne, natomiast znak dodatni świadczy o substytucyjności tych dóbr.

1.5.3. Dochodowa elastyczność popytu

Następnym czynnikiem współokreślającym popyt na dane dobro jest dochód. Stosując klauzulę ceteris paribus można stwierdzić, że wzrost dochodów nabywców powoduje wzrost popytu. Reakcja popytu na zmianę dochodu nazywana jest dochodową elastycznością popytu. Miarą tej reakcji jest współczynnik dochodowej elastyczności popytu:

E

DP.

_^app

AD

P.. D

(1.3)

*

gdzie: E_DP - współczynnik dochodowej elastyczności popytu,

P

- względna

(procentowa) zmiana popytu,

AD

D

- względna (procentowa) zmiana dochodu.

Ponieważ zmiany dochodu i popytu są jednokierunkowe, tzn. wzrost dochodu powoduje ceteris paribus wzrost popytu, współczynnik dochodowej elastyczności popytu przyjmuje wartości dodatnie. Są jednak dobra, które charakteryzują się nietypową, paradoksalną reakcją popytu na wzrost dochodów: wzrost dochodów powoduje spadek popytu na nie. Współczynnik dochodowej elastyczności popytu na te dobra przyjmuje wartości ujemne (Eop_P < 0). Dotyczy to dóbr podrzędnych, mających wyższe jakościowo substytuty, np. wzrost dochodów powoduje zastępowanie wędlin niższej jakości wędlinami lepszymi jakościowo. Zerowa wartość współczynnika (E_DPp = 0) staje się więc kryterium podziału na dwie grupy: dobra normalne, charakteryzujące się dodatnim współczynnikiem dochodowej elastyczności popytu (E_DPp > 0), i dobra podrzędne, których współczynnik dochodowej elastyczności popytu jest ujemny (Ei_)Pp < 0). Współczynnik dochodowej elastyczności popytu może być równy jedności (Enr_p I), co oznacza, że względna zmiana dochodu jest równa, względnej zmianie popyln, np. wzrost dochodu o 10% powoduje wzrost popytu o 10% (elastyczność wzorcowa). Współczynnik może być zawarty w przedziale 0 < Edp_p< 1, wtedy względna zmiana popytu jest mniejsza od względnej zmiany dochodu, np. gdy wzrost dochodu o 10% spowoduje wzrost popytu o 5%, współczynnik dochodowej elastyczności popytu wynosi 1/2. Im bliżej zera, tym .mniejsza elastyczność. Gdy E_DPp = 0, popyt jest sztywny, tzn. nie reaguje na zmianę dochodu. Gdy E_DPp > 1, względna zmiana popytu jest większa od względnej zmiany dochodu - popyt jest wysoce elastyczny. Oczywiście im dalej wartość współczynnika oddala się od jedności, tym popyt jest bardziej elastyczny. Wartość E_DPp = 1 występuje jako kryterium podziału dóbr na dwie grupy: dobra wyższego rzędu, charakteryzujące się współczynnikiem dochodowej elastyczności popytu większym od jedności {E_DPp > 1), i dobra podstawowe, dla których współczynnik dochodowej elastyczności popytu jest mniejszy od jedności {E_DPp < 1).

W celu znalezienia relacji między tymi dwoma podziałami można przedstawić je na osi liczbowej (rys. 1.10).

Wartość E_DPp -5-4-3 -2 -1 0 1 2 3 4 5

• • •••• ••••••• • Dobra podstawowe:	•    ••••••••••••••••••••••••■••••••••••••••••aa •    • TpV • ••••••••••• « » aaaaaaaaaaaa • • a j t 1 • • • • • :Dobra:W^SZeS<>:rZ^d:U:: '•••aaaaaaaaeaaaaa ^ •••••••• a a • • a • • • ^ • a • • • a •
'••••••••••••••••■•••••••a Rys. 1.10. Relacja między podziałami dóbr, jest współczynnik EpPp	*^^^Vi0§i0fll9i0§l9A9t9tVt9tfltt9099ltl9ftc § ę • • ••••aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa w przypadku gdy kryterium podziału — 0 i EP)Pp — 1

Dobra podstawowe to dobra podrzędne i dobra normalne o elastyczności między zerem a jednością, 0 < E_DPp< 1.

Poszczególne dobra nie muszą ciągle należeć do tej samej kategorii. To samo dobro może być dobrem normalnym przy niskim dochodzie i stać się dobrem podrzędnym przy wysokim dochodzie (rys. 1.11).