BadaniaMarketKaczmarczyk$5

Tablica 4.14

Model eksperymentu w formie kwadratu łacińskiego

Dzień		Sklep
	przystanie promowe	zachodnie przejścia graniczne	południowe przejścia graniczne	porty lotnicze
Poniedziałek		P.		Pa
Wtorek	P2	p*	Pa	Py
Środa		Pa	Py	Pl
Czwartek	Pa	Py	Pi	Pa

U w ii u a: /’, — cena.

dzień tygodnia) została podzielona na cztery grupy. Model eksperymentu zbudowany na tej podstawie, w formie kwadratu łacińskiego, pokazano w tablicy 4.14.

Drugim podstawowym warunkiem projektowania eksperymentu w formie kwadratu łacińskiego jest to, że zmienne niezależne — w naszym przykładzie ceny — nie powinny przyjmować tych samych wartości w żadnej kolumnie i w żadnym wierszu. Warunek ten spełniono w tablicy 4.14. Zmienne niezależne rozmieszcza się losowo. Najpierw rozmieszcza się je losowo w pierwszym wierszu, a potem kolejno w następnych, z uwzględnieniem wypełnionych już częściowo kolumn.

Eksperyment pokazany w tablicy 4.14 polega na zmierzeniu wpływu czterech różnych poziomów cen na wielkość sprzedaży w czterech różnych grupach sklepów wolnocłowych i w czterech kolejnych dniach tygodnia. Tak zaprojektowany eksperyment redukuje liczbę pomiarów do 16 pomiarów pokazanych w tablicy 4.14 (w przeciwnym razie trzeba by było przeprowadzić 64 pomiary: 4 różne ceny x x 4 sklepy x 4 dni = 64). Eksperyment ten wymaga zatem mniejszych prób.

Do wad eksperymentu należy, po pierwsze, konieczność podziału każdej z dwu zmiennych ograniczających na jednakową liczbę grup, co w praktyce nie zawsze jest wygodne lub możliwe. Po drugie, w kwadracie łacińskim nie zachodzą wszystkie możliwe współzależności między zmiennymi niezależnymi, np. w tablicy 4.14 nie ma przypadku, w którym cena P₃ występowałaby bezpośrednio po cenie jP,. W takiej sytuacji stosuje się podwójny kwadrat łaciński (double chcuigeover design). Po trzecie, zmienne ograniczające nie wpływają na siebie oraz brakuje współzależności miedzy nimi a zmiennymi niezależnymi.

Eksperyment w formie modelu czynnikowego. Eksperyment ten projektuje się wówczas, gdy zachodzi potrzeba pomiaru wpływu dwu lub więcej zmiennych niezależnych, z których każda przyjmuje po kilka wartości. Ideę tego eksperymentu najlepiej wyjaśni przykład³⁶.

³⁶ Por. R.E. Frank. P.F.. Green, jw.. s. 46.

245