Bałucki 1

1

II

poyjT.

50. Twórczość Michała Bałuckiego

-^■prlCC/ktWG.^cd^ "

Michał Bałucki (pseud. Elpidon) 1837-1901

iKomgdiopisapą, ^prozaik, .poeta,, .puhjioy.^a. Urodził się w Krakowie, w rodzinie ffirońoMfósl^^la^^^mSiowa} na &&•' na wydziale t^atemamwmrfizyazrizim i płozoficzn^L Debiutował w „Dzienniku Literackim” j akojjoęfalv wierszem „Cyganka” i poematem „Cicha miłość. Obrazek znad Wisły.”

W 1.    współredagował tygodnik społeczno-kulturalny .„hjięwiasta”. W powstaniu

stycznfówyrą' działał po stronie „czerW^'ćł?T* aresztowany przez władze austriackie przebywał kilką miesięcy    'WI. l^ćT-óJtźTedagował wraz z A. Szczepańskim

tygodnik dla • koSicljpiBI@”, a w 1. 1869-73 prowadał jćelietonową kronikę tygodniową w „Kraju’/ W1971 r. nagrodzony w krakowskim konkursie dramatycznym za komedię „Pracowici próżniacy”, w 1892 r. w konkursie „Kuriera Warszawskiego” za .komedię „fSjtf.g’. Zmarł śmiercią samobójczą.

Był autorem najwybitniejszych powieści dotyczących powstania styczniowego, pisanych tuż po jęgrf" upadku    starzy). yiożsMnmłsi^^^cjgjnj^^lsajdziej

Radykalnego skrzydła, nakłaniającego do terroru i^zaniachów/Totem autor przeszedł okres „^^S^^TpIsząc^^wiećjrarty^Swi^ą^tlnstÓwfktezSu®^¹¹^s|s wypadli interesująco, tak zresztą jak same'^;"pówiesci {Ęłyszczącę nędze, O kawał ziemi). Po latach prób Bałucki znalazł dla siebie właściwe miejsce:

Komedia szlachecko-mieszczańska:

Bałucki uznawany jest za naj wybitniejszęgo komediopisarza pokolenia pozytywistów. Także wśród współczesnych uchodził za natpopularnieiszego aż do pocztu lal 211 Do dziś z nowodzeniem gra się jego najlepsze    otwart^KMi.

ffiwajerinb gjwa pierwsze rtytuły stały się -populamymi^oswi^lzeniaim. Zresztą w ogóle tyrufykomedTi' Bdiucki ego . podobnie jak powieści, mają często tytuły sugestywnie , określającersedno utworu.

-Akcja komedii Bałuckiego rozgrywa się,w szlacheckich i mieszczańskich sferach spoi. Jęjpematem są ich cechy obyczajowe i mentalriiT charaktery oraz/postawy życiowy'Cechy te są przedmiotem komediowej'krytyki - od toiny do karykatury i satyry^, zabarwionej groteskowo.

j^^^ćttl^^g^ńgfcąCech^inęntąlnoici- fchcjwość i pogoń za pieniędzmi, fałszywą arystokratyczne) sc, snobizm, karierowi czośtwo,. jsłpżąlczośę, tytułomanię, megalomanię, relatywizm moralny) Bałucki dostrzega! w świecie mieszczańsko-szlacheckim, CHieclte    ale nie stosował tej diagnozy do popowstaniowego społeczeństwa polskiego, nawet wtedy,

CilŁo gdy tytuł sygnalizował aktualność chwili (Emancypowane, Komedie z oświatą). J^ypączenie Ctuertfea. idei emancypacji kobiet Bałucki sprowadzał do wybujałych ambicji kobiecych, ’»lcd (ykleuA.^ mepowodżenia v? oświacie ludu -*»'do opnrpatizmu.iipozpranctwa i życiowej naiwności A L '^zainteresowanych. Moralistyka czy nawet d-endenęja. spe^ ^:.fych utworów- jest wyraźna, ** o ale staroświecka w wymowie: sugemje ideał spokegaś żacisś^-haimoniir stabilizacji. Dlatego krytyka posądziła Bałuckiego o łaskawość dla mieszczańskości i o filisterstwo, przeciętniactwo; a świat przedstawiony i formę jego komedii nazwała bałucczyzną, który to termin oznaczał filisterską płytkość i tradycjonalizm.

Dla Bałuckiego ważniejsza była uniwersalna atrakcyjność komedii, niż jej lokalna w czasie^ aktualność tematyczna i orograrnowbść. Autor szczególnie dbałT o Znakomitą koratrakciesztufc, o lćfTtżW. sceniczność. która decyduje o atrakcyjności utworu niezależnie óćTjego przesłania. Jest to konstrukcja tradycyjna, Fredrowska, tak dobrze znana autorom

1