Bałucki,GR,DO1

Michał Bałucki, Grube ryby; Dom otwarty.

WSTĘP BN.

Twórczość Michała Bałuckiego obrastała przez lata w nieżyczliwy i niesprawiedliwy stereotyp interpretacyjny, którego zasadności nikt nie próbował kwestionować. Autor należał do pokolenia przedbuSowców. Urodzony 29. 09^ 1837 roku w Krakowie przeżył życie w typowy dla generacji sposób, choć koniec był dosyć przykry. Otóż: Sławny, chętnie poczytywany i wystawiany w teatrze, nagle (jego twórczość) została skonfrontowana z nową literaturą pokolenia Młodopolaków, którzy wprowadzili wielką rewolucję estetyczną i obyczajową. Bałucki przegrał w tej konfrontacji. Jego twórczość, uznana za anachroniczną odchodziła wraz z jego pokoleniem. Zaczęto pogardzać jego twórczością, stracił popularność, musiał ustąpić miejsca młodym, załamany popełnił samobójstwo. Wydarzenie to wprowadziło ponownie kilka utworów na scenę, ale wciąż szerzył się pogląd, że bohaterowie jego utworów, to kreacje, które rażą przeciętnością, wzorce obyczajowe o wąskich horyzontach umysłowych. Zaczęto ten sposób kreacji nazywać bałucczyzną. Nowaczyński pogardliwie nazywał go „Arystofanesem kleparskim”, Rydel i inni wytykali mu staroświeckość, brak ambicji intelektualnych oraz nużący szablon komedii. Nadszedł rok 1926, kiedy to Biblioteka Narodowa wydała Grube ryby. Była to osobliwa kanonizacja. W latach 50 Wydawnictwo Literackie publikuje Pisma wybrane, wstęp pisze Tadeusz Drewnowski, a o dorobku dramaturgicznym Irena Sławińska. Studia te to pierwsza rewizja historycznoliteracka Bałuckiego.

I Biografia autora to przykład zjawiska tzw. pozytywizmu galicyjskiego.lBył synem Józefa (krawca) i Marii z domu Kochman (neofitki - później Bałucki zainteresował się kwestią żydowską). Studiował matematykę i przyrodę, potem filozofię, na wydziale filozoficznym na Uniwersytecie Jagiellońskim. Działał w studenckim stowarzyszeniu literackim, do którego należeli także studenci Akademii Sztuk Pięknych. W gronie przyjaciół znalazł się także Jan Matejko. Bałucki był autorem wielu artykułów zamieszczonych w: „Czytelni dla Młodzieży”. Jego najważniejsze poglądy to: demokracja, niechęć. do instytucji i przekonań feudalnych, zrównać stany wobec prawa, zmiana świadomości społecznej (zwłaszcza arystokracji i szlachty), nie aprobował idei polskiego mesjanizmu. Idee przedburzowców: preferowali powieść realistyczną, która może r startować do roli współczesnej epopei, uwaga zwrócona na tendencję, powieść społeczna winna walczyć z przesądami i umoralniać. Program przedburzowców jednym słowem uznać trzeba za prekursorski wobec programu pozytywistów. Pierwszy sukces odnosi komedią Radcy pana radcy w 1869. Debiut w 1865 - Polowanie na męża. Rok 1876 - ślub z aktorką Kalikstą Ćwiklińską, która po roku umiera. Zawiera drugi ślub z Eufemią Śliwińską Okres modernizmu przynosi mu spadek popularności 17. 10. 1901 odbiera sobie życie. Był autorem 30 powieści, 30 komedii, wielu nowel, felietonów i kronik.

TWÓRCZOŚĆ EPICKA DO ROKU 1870.

*pod znakiem powstania styczniowego

*zaczynał od poezji - bez polotu, pozbawiona oryginalności.

* Aktywność pisarska w tekstach publicystycznych

*Ideowe credo zawiera artykuł Nasze grzechy - nie należy wątpić w odzyskanie niepodległości, trzeba tępić lenistwo i brak wytrwałości

*Jako wyraz demokratycznych poglądów inspiracja twórczością Słowackiego, zwłaszcza Księdzem Markiem *1866 - powieść Młodzi i starzy - tekst tendencyjny o celu moralnym i społecznym, politycznym i patriotycznym. *Komedia za kratą — satyra na tchórzostwo i lojalizm w okresie powstania.

*Powieść Przebudzenie, Życie wśród ruin

Na szczególną uwagę zasługuje dorobek kronikarski Bałuckiego. Pozwalają one między innymi prześledzić kształtowanie się nowej taktyki, według której będzie postępował autor. Poglądy społeczno-polityczne są konsekwentnie demokratyczne. Wiele miejsca poświęca walce ze stańczykami, a jednym ze znamiennych motywów jest wyrazisty patriotyzm. Boleje nad utratą poczucia jedności i wielkości narodowej. Kroniki, jak dostrzegł Drewnowski, przedstawiają wątki jego przyszłych utworów, w szczególności zaś komedii.

TWÓRCZOŚĆ BAŁUCKIEGO PO ROKU 1870.

*1871 — Bałucki zrywa współpracę z „Krajem” (jego organ ideowy).- istotne znaczenie w jego życiu jest to okres jego osamotnienia, z wyboru i z konieczności rewolucji.