page0457

449

Rnbens

ś. Michała, gdzie przebywał przez cztery miesiące, kojąc swą boleść zajęciem naukowem i twórczością artystyczną . Od powrotu do Mantuy wstrzymały go świetne obietnice arcyksiążąt i miłość powzięta ku Elżbiecie Brant, z którą zawarł śluby małżeńskie w r. 1609. Rubens wzniósł sobie w Antwerpii okazały gmach, którego nawet zewnętrzne mury były al fresco malowane. Rotundę w tym pałacu ozdobił najwytworniejszemi naczyniami, popiersiami, obrazami i medalijonami. Jakkolwiek bardzo znaczny posiadał majątek, jednakże później sprzedał ten szacowny zbiór księciu Buckingham za cenę 10,000 funt. szterl. (około 400,000 złp.). Dla kościoła katedralnego w Antwerpii wykonał Zdjęcie Zbawiciela z krzyza, dla jakobitów tamże Czterech Ewangelistów, dla kościoła ś. Piotra w Kolonii, gdzie był chrzczony, Ukrzyżowanie S. Piotra i wiele innych dzieł zapewniających mu nieśmiertelną sławę. Wiele także prac powierzał swym uczniom, które następnie dopełniał i wydoskonalał mistrzowską ręką. Mało tylko doświadczonych i głębokich znawców zdołają odróżnić własne w^r całości dzieła Rubensa, bd wspólnych prac z uczniami. Naw^ret z obrazow przedstawiających wypadki z życia królowej Maryi de Medici, poleconych mu przez nią r. 1630—22 dla galeryi pałacu luxemburgskiego, których szkice znajdują się w galeryi monachijskiej, Rubens własnoręcznie dwa tylko wykonał, pozostałe zaś utworzone zostały 7 pomocą innych. Rubens był malarzem pierwszorzędnym pod wielu względami. Wyniósł on szkołę belgicką,chylącą się w pierwszej połowie XVI wieku do upadku przez przesadę i manierowaną rutynę sztuki, do wysokości, jaką wów^rczas osiągnęła tylko szkoła hiszpańska, wprowadzeniem żywiołu umiarkowanej naturalności, bujności życia i swobody w^r przedstawieniu, nabytej przez zgłębianie arcydzieł wielkich weneckich mistrzów. Popierała go w tern przedsięwzięciu ówczesna powszechnie na nowo podniecona żyvv^rotność i działalność Kościoła katolickiego, która wtedy natchnęła także szkoły bonuńską i hiszpańską. Nadzwyczaj płodna tw^rórczość Rubensa jest podziwienia godną. Nie pozostawił on, jak niektórzy utrzymują, 4,000 obrazów, jednakże liczba jego dzieł niewątpliwie tysiąc przewyższa. Jest także rzeczą wiadomą, że naw^ret bez pomocy uczniów największe obrazy ołtarzowe kończył w 14 do 16 dniach. Nie mniej zadziwiającą była wielostronność zalet jego artystycznych. Posiadał on w w^ysokim stopniu świadomość i poczucie sztuki, jako też nakowe i światowe wykształcenie, a wszelkie przedmioty bądź z dziedziny historyi lub mitologii, bądź z natury wzięte, przedstawiał z rów^rną łatwością i swobodą. Do tego łączył wielkie bogactwo pomysłów, wewnętrzny popęd twerczości i nigdy nieznużoną chęć pracy. Wynikiem jego potężnego natchnienia były śmiałe zarysy, wspaniały, ożywiony koloryt, kompozycyja ustalająca na płótnie najdra-matyczniejsze sceny, najwięcej przejmujące momenta. Nie dostawało mu jednakże spokojności i prostoty w poglądzie piękna, ujemną jego stroną był brak wyższego, wzniosłego pojęcia kształtów; przedstawiał on w^ryobrażenia siły i majestatu nie przez wyraz godności i powagi, ale jednostronnie za pomocą ożywienia i ruchu. Dążność za effektownością często przebija w jego dziełach, niektóre późniejsze obrazy grzeszą wymuszoną nadętością, niewłaściwym kolorytem niebieskim i jaskrawo czerwonym, a nawet zdrożną pospolitością ukłai-du. Pomimo tych usterków, Rubens jest jedną z największych postaci w historyi sztuki. Oświecony we wszystkich wydziałach ludzkiej świadomości, obdarzony piękną powierzchownością, porywającą wymową, genijuszem wszechstronnym, najpowabniejszemu zaletami i cnotami towarzyskiemi, przenikliwą bystrością umysłu, był nadto zdolnym odgrywać znakomitą rolę na widowni encyklopedyja tom xxii    29