Benveniste (5)

Emile Benveniste zycję społeczną; „znakami monetarnymi”, papierami wartościowymi i wskaźnikami życia ekonomicznego; znakami kultów, obrzędów, wierzeń; znakami sztuki w ich różnorodności (muzyka, obrazy, reprodukcje plastyczne), krótko mówiąc i nie wykraczając poza stwierdzenia empiryczne, jasne jest, że całe nasze życie objęte jest siecią znaków, które nas determinują do tego stopnia, że nie można by zniszczyć żadnego z nich, nie zagrażając równowadze społeczeństwa i jednostki. Znaki te zdają się rodzić i mnożyć wskutek jakiejś wewnętrznej konieczności, która wydaje się odpowiadać także jakiejś koniecznej cesze struktury naszego umysłu. Wśród tych licznych i. rozmaitych sposobów, jakimi dysponują znaki, aby się wzajemnie reprezentować, jakąż wprowadzić zasadę, która uporządkuje stosunki i rozgraniczy zespoły?

Wspólną cechą wszystkich systemów i kryterium, ich przynależności do semiologii jest ich zdolność znaczenia, czyli znaczeniowość, oraz to, że składają się z jednostek znaczących, czyli znaków. Chodzi o to, aby opisać

teraz ich cechy dystynktywne.

f

„System semiologiczny charakteryzuje się:

1.    przez swój tryb działania,

2.    przez swój obszar ważności,

¹    3. przez naturę i liczbę znaków,

c 4. przez swój typ funkcjonowania.

Każda z tych cech zakłada pewną liczbę wariantów.

Tryb działania jest to sposób, w jaki system działa zależnie od zmysłu (wzrok, słuch itd.), do którego apeluje.

Obszar ważności jest domeną podlegającą systemowi, w której ten system jest uznany i zachowywany.

Natura i ilość znaków są wypadkową wyżej wspomnianych warunków.

Typ funkcjonowania jest relacją łączącą znaki i nadającą im funkcję dystynktywną.

Semiologia języka

Sprawdźmy tę definicję na systemie o elementarnym poziomie, systemie świateł ruchu drogowego:

—    jego tryb działania jest wzrokowy, funkcjonuje na ogół w ciągu dnia i w otwartej przestrzeni;

—    jego obszar ważności to ruch pojazdów na drogach;

—    jego znaki utworzone są z chromatycznej opozycji zielony — czerwony (czasem z fazą pośrednią, przejściową, żółtą), a zatem jest to system binarny;

—    jego typ funkcjonowania to relacja naprzemienności (nigdy równoczesności), ponieważ zielony — czerwony znaczy: droga otwarta — droga zamknięta, lub w formie zalecenia: go — stop.

Ten system może zostać poszerzony lub przeniesiony, ale tylko w obrębie jednego z czterech uwarunkowań: w obszarze ważności. Można go zastosować do żeglugi rzecznej, do sygnalizacji wejścia do portu lub na pasy startowe itd., pod warunkiem, że zachowa się tę samą opozycję chromatyczną w tym samym znaczeniu. Natura znaków może być zmodyfikowana tylko czasowo, ze względu na dogodność.²¹

Cechy charakterystyczne zawarte w tej definicji tworzą dwie grupy: dwie pierwsze, odnoszące się do trybu działania i obszaru ważności, określają zewnętrzne, empiryczne warunki systemu; dwie ostatnie, odnoszące się do znaków i typu ich funkcjonowania, wskazują na warunki wewnętrzne, semiotyczne. Dwie pierwsze dopuszczają pewne warianty i dostosowania, a dwie następne — nie.

Ta forma strukturalna zarysowuje kanoniczny model systemu binarnego, który odnajdujemy na przykład w sposobach głosowania za pomocą kulek białych i czarnych, stojąc lub siedząc itd. i we wszystkich okolicznościach, kiedy alternatywa mogłaby być (ale nie jest) wy powiedziana znakami językowymi: tak — nie.

Obecnie możemy sformułować dwie zasady dotyczące relacji między systemami semiotycznymi.

21