Berger (4)

się poprzez odniesienie do przyszłej nominacji. Należy tu umieścić różne przejawy religijnego mesjanizmu, millenaryzmu i eschatologii, a przejawy te są związane z kryzysów kryzysów katastrof pochodzenia naturalnego bądź społeczneo. Np. - męczennicy umierają na arenie, lecz w krotce Chrystus zastawi stół dla swojego Królestwa.

Kompleks mesjanistyczno-millenarystyczny ustanawia teodyceę relatywizując w ten sposób cierpienie bądź niesprawiedliwość doświadczane w teraźniejszość, czyniąc je możliwymi do przezwyciężenia we wspólnej przyszłości. ~~

Ten typ teodycei staje przed oczywistątrudnościąpraktyczną- zupełne nie poddaje się empirycznemu potwierdzeniu.

)    P^rostsza f^orma typu 3go, tu rekompensatę obiecuje się w kategoriach odnoszących się do

frtr¹^    ' innego świata^_W swej najprostszej formie zawiera odwrót od obecnego cierpienia Tzła w

, jj    życiu po śmierci. Ta teodycea była szczególne ważna dla genezy pojęcia nieśmiertelności.

'    , Teraz rekompensaty oczekuje się poza grobem.

Skutki teodycei typu zewnątrzświatowego w przeciwieństwie do wewnątrzświatowejteodycei t typu mesjanistyczno-millenarystycznego, mogą być raczej konserwatywne niż rewolucyjne.

(    I jeszcze jedno - ten typ teodycei może uodpamiać się na brak empirycznego doświadczenia

za pomocą bardziej złożonych środków. Zbawienie może być więc historycznie obowiązujące w tym świecie, lecz w ukryty, empirycznie niesprawdzalny sposób.

' a 5. Typ o charakterze dualistycznym co było szczególną cechą religijnych formacji I i    starożytnego Iranu. Wszechświat przedstawiano sobie jako arenę wałki między potężnymi

Cr    siłami dobra i zła. Człowiek jest uczestnikiem kosmicznej walki. Zbawienie/potępienie zależy

od jego zaangażowania siępo którejś ze stron.

W historii religii Zachodu teodycea dualizmu była ważna w utzrymującycm się przez wieki yypływie gnostycyzmu. W tym przypadku dualizm rozumiano jako dualizm ducha i materii. .TfyliA^TraZI^    monoteizm, tj obszar religii biblijnych.

KłM' Ważny apekt masochistyczny człowiek poddaje się z własnej woli groźnemu Bogu, gdzie klasyka to Księga Hioba.

Całkowite poddanie się W’oli Boga stało się też istotną postawą islamu (aslama - poddawać się).

Bardziej radykalny i jednocześnie bardziej konsekwentny rozwój tej postawy odnajdujemy w reformatorskiej teorii predestynagjk    i

Czysta forma postawy masochistycznej byłabyjrudna do zniesienia g^yd3wnie^dńhine^_

W religii mas mogą przeważać łagodniejsze formy poddania. W popularnej pobożności łagodzono surowość mając nadzieję na rekompensatę w przyszłym świecie.

Interesującą fomią takiego złagodzenia jest rozwiązanie przyjęte w chrystologii - postać wcielonego Boga jako odpowiedź na problem teodycei. Co więcej wycielony Bóg także cierpiał.

Każdy porządek ludzki jest wspólnotąw obliczu śmierci. Teodycea stanowi próbęzawarcia paktu ze śmiercią. Niezależnie od losu każdej historycznej"religii czy też religiijakoltakiej możemy być pewni, że potrzeba takiej próby będzie utrzymywać się tak długo jak długo ludzie umierają i muszą nadać temu fakowi sens.

Rozdział 4 religia i alienacja

Powróćmy do dialektyki ekstemalizacji, obiektywizacji i internalizacji i do tego że św^?iat jes wytworem ludzkieo działania. Stawanie naprzeciw* obiektywnej rzeczywistości wymaga współpracy, to znaczy uczestnictwa jednostki - w^r zbiorowym^- działaniu. Obiektywność świat społecznego oznacza, że jednostkagnzumie go jako rzeczywistość zewnętrzną stosunku do siebie i niezbyt posłuszną jej życzeniom. Instytucje są realne otyłe, o ile podzielają

bo