bożena wojtasik doradca zawodu strona 15

!4

względu na to, że w swojej pracy zajmuję się działalnością doradcy zawodu, te ujęcia poradnictwa będą punktem wyjścia do moich dalszych analiz.

Ry«. 1. Zakresy poradnkiwa (źródło oprać, własne)

Interesujące jest także, w jaki sposób autorzy rozróżniają pojęcia „poradnictwo” i „doradztwo”. Niektórzy używają ich zamiennie, najczęściej jednak przyjmuje się, że różnice między tymi dworna pojęciami zasadzają się na dostrzeganiu problemu przez radzącego się bądź przez doradcę. W poradnictwie problem „rodzi się” w świadomości radzącego się, natomiast w doradztwie — w świadomości doradcy ²⁹. Uważam, że takie rozgraniczenie może istnieć między tymi dwoma pojęciami, ale nie jako jedyne. Moim zdaniem najważniejsza różnica dotyczy wyeksponowania roli doradcy w procesie doradzania. W poradnictwie rola ta nie jest tak mocno zaznaczona — radzący się i doradca są raczej współpartnerami, istotna jest dobrowolność korzystania z porad. Natomiast w doradztwie radzący się jest bardziej bierny, aktywność leży po stronie doradcy, szczególnie uwypuklona zostaje czynność przekonywania, wpływu osobistego, a nawet nakłamania.

'^r‘ A. K a r g u 1 o w a. Poradnictwa jako podstawowa kategoria poradoinawsiwu, (w-1 fioła poradnictwa i doradztwa..., s. 339.

Uważam, że termin ,,doradztwo” jest węższy aniżeli „poradnictwo” i odnosi się głównie do poradnictwa dyrektywnego.

2. ZAWÓD

Zanim przejdę do omawiania terminu „orientacja i poradnictwo zawodowe”, wyjaśnię termin „zawód”, używa się go bowiem w różnych znaczeniach. Ustalając definicję tego terminu, spróbuję odpowiedzieć na dwa pytania: Czy doradca zawodu może być uznany za przedstawiciela zawodu, a zatem powinien się znaleźć w nomenklaturze zawodów? Jaka jest różnica w pojmowaniu terminów „zawód” i „praca” i czy wyznacza ona różne zakresy działalności doradcy zawodu i doradcy pracy? Odpowiadając na pierwsze pytanie przedstawię krótko niektóre definicje terminu „zawód”:

Najkrócej i najtrafniej definiuje ten termin J. Szczepański, określając go jako „wewnętrznie spójny system czynności, wymagający określonych kwalifikacji, wykonywanych w uregulowany sposób, systematycznie, stanowiących podstawę utrzymywania i zapewniających pozycje w społeczeństwie”-⁰. W definicji autor zawarł cztery podstawowe elementy:

—    zawód jest to system czynności wewnętrznie spójny wymagający kwalifikacji,

—    wykonywany jest systematycznie lub trwale,

—    stanowi podstawę ekonomicznego bytu pracownika,

—    jest podstawą prestiżu i pozycji społecznej pracownika³¹.

Po przeanalizowaniu wielu rozmaitych definicji terminu „zawód” mogę stwierdzić, że w niektórych z nich nie występują wszystkie elementy wyodrębnione przez J. Szczepańskiego. Na przykład definicja E. Franusa nie uwzględnia tak ważnego elementu definicji tego terminu, jakim są kwalifikacje pracownika: „Zawód to wewnętrznie spójny system czynności ukierunkowany na wytworzenie określonych przedmiotów [...] lub wykonanie pewnych usług [...] praktykowany przez pracownika systematycznie lub trwale, będący podstawą jego bytu i pozycji społecznej”³². Inna definicja; przedstawiona w Słowniku języka polskiego, nie opisuje tego terminu w kategorii systemu czynności, ale jako „umiejętność wykonywania pracy w danej dziedzinie i fachowe, stałe wykonywanie jakiejś pracy w celach

^J0 J. S 7. c z c p a rt s k i, Podstawowe pojęcia socjologii, PWN, Warszawa 1963.

¹¹ Tenż c. Czynniki kształtujące zawód i strukturę zawodową. [\v:J Socjologia zawodów, red. A. Sarapala. KiW. Warszawa 1965. s. 16.

*² E. F r a n u s, W. G r a c z y fc, B. Ś w i e h o d z' i rt s k a, Psychologia poradnictwa zawodowego, Wyd. UJ. Kraków 19S2, s. 29-