skanuj0007 (488)

ŹRÓDŁA DRUKOWANE DO DZIEJÓW OŚWIATY W GALICJI

Ze względu na to, że szkolnictwo, zwłaszcza szczebla elementarnego, pozostawało do okresu uzyskania autonomii w gestii władz kościelnych nie można zapomnieć o schematyzmóch diecezjalnych będących organami danych kurii biskupich. Na terenie Galicji funkcjonowały cztery diecezje obrządku łacińskiego (Lwów, Kraków, Przemyśl i Tarnów) oraz dwie obrządku greckokatolickiego (Lwów i Przemyśl). Od 1831 r. konsystorz diecezji przemyskiej wydawał Status scholarum nationalium in Dioecesi Premyslier&i ritus latini, w którym znajdowały się wkładki informujące o stanie szkolnictwa elementarnego. Od roku 1844 ukazywał się natomiast Schematismus der Yolkschulen und des Lehrper-sonale in der Premysler lat. Dioecese (od 1849 r. w języku polskim), w którym można było znaleźć informacje o kategorii szkół, liczbie uczniów, nauczycieli i ich wynagrodzeniu. Podobną publikację wydawał konsystorz diecezji unickiej w Przemyślu. W diecezji lwowskiej wydano 10 roczników pt. Katalog des an den Yolksschulen der Lemberger lateinischen Erzdioezese angestellen Lehrpersonalz (1844—1847); następne roczniki ukazywały się w języku polskim (1860 — 1864 i 1868). Również konsystorz unicki diecezji lwowskiej redagował w latach 1859 — 1865 Schematismus des Lehrpersonals dem Lemberger greichisch katholisch Metropoli-tan-Konsortium unterstehenden Yolkschulen. Z kolei w Krakowie wydawano Szematyzmy szkół ludowych i ich nauczycieli pod kierunkiem konsystorza generalnego diecezji krakowskiej za lata 1861 — 1872. W Tarnowie wydawano natomiast od 1836 r. Schematismus des gesammten Yolkschulen der Tarnowem bischóftlischen Diócese Lateinisches Ritus angestellen Lehrpersonals, od 1850 r. zaś podawano tytuł w języku polskim. W 1857 r. kuria biskupia w Tarnowie podjęła inicjatywę wydawania drugiego pisma poświęconego wyłącznie sprawom oświaty pt. Schul— Kurrende, od 1861 r. Kurenda Szkolna. Periodyk ten zamieszczał dane o stanie szkolnictwa nie tylko z terenu diecezji tarnowskiej, lecz- niekiedy z całej Galicji. Umieszczano tu artykuły z dziedziny dydaktyki, metodyki i wychowania, pisano recenzje podręczników i nowych opracowań poświęconych problematyce pedagogicznej.

Problemy szkolnictwa galicyjskiego przestały być publikowane na łamach omawianych wydawnictw pod koniec lat 60. XIX w., kiedy to sprawy szkolne przeszły pod nadzór Rady Szkolnej Krajowej i jej oddziałów terenowych. Odegrały one ważną rolę w dokumentowaniu życia szkolnego, bowiem stanowią często jedyne źródło informacji o interesującej nas dziedzinie życia społecznego. Z drugiej jednak strony redagowane bez przyjętego wcześniej wzoru nie dają możliwości uzyskania pełnego obrazu szkolnictwa na terenie danej diecezji. Najlepiej pod tym względem prezentują się wydawnictwa kościelne diecezji przemyskiej i tarnowskiej¹². Podejmując więc rozważania nad statystyką szkolnictwa w okresie przedautonomicz-nym, warto korzystać z odpowiednich wydawnictw świeckich i kościelnych, tak krajowych, jak i austriackich. Dopiero szczegółowa analiza tych źródeł, zwłaszcza w aspekcie porównawczym, może przynieść uzyskanie w miarę obiektywnego obrazu oświaty.

Jak już wcześniej wspomniano, obok źródeł normatywnych i statystycznych wyodrębnia się również źródła narracyjne. Mówią one o faktach przekazanych za pośrednictwem osób trzecich, będących jednak bezpośrednimi świadkami tych faktów. W przypadku źródeł archiwalnych są to: kroniki, roczniki, wspomnienia, dzienniki, mowy itp. Do źródeł narracyjnych drukowanych zaliczamy: sprawozdania szkolne, podręczniki, opracowania metodyczne, czasopisma, dzieła pedagogiczne, projekty reform itp.

¹² Zagadnienia te poruszają m.in.: A. Jagusztyn, Źródła drukowane do dziejów oświaty w Galicji w wybranych bibliotekach i archiwach Polski południowo-wschodniej, [w:] Z dziejów oświaty w Galicji, red. A. Meissner, Rzeszów 1989, s. 297—310; A. Łodyżyński, Galicyjskie szkoły główne w latach 1774—1869, Acta Universitatis Wratislaviensis, Prace Pedagogiczne XGII, Wrocław 1993, s. 15—16; B. Jaśkiewicz, Kurenda Szkolna — pismo diecezji tarnowskiej poświęcone szkolnictwu ludowemu, [w:] Myśl edukacyjna w Galicji 1772—1918, red. A. Meissner, Cz. Majorek, seria: Galicja i jej dziedzictwo, t. 8, Rzeszów 1996, s. 149—154.

-55-