CCF20081016038

8.1. Reguły technicznej i poznawczej poprawności budowy narzędzi

W trakcie przygotowania dowolnego narzędzia badawczego nalrM pamiętać o pewnych ogólnych zasadach metodologicznych oraz o szc/r gólnych cechach technik werbalnych. Jedna z zasad kilkakrotnie |ii wspomniana powiada, że w badaniach społecznych nie można opici m poznania na jednej technice badań. Stąd przy konstruowaniu narzędziu należy pamiętać, że winno ono uzupełniać i weryfikować wiedzę uzysknii i z innych źródeł. Druga, wspomniana wyżej, domaga się zbudowania (Ilu każdych badań odrębnych narzędzi badawczych, a nawet w przypadku podobnego przedmiotu badań, adaptacji, używanych ze względu na spe cyfikę i cechy aktualnie badanego układu.

Trzecia zasada ma walor reguły technicznej nakazującej budowę I treść narzędzia podporządkować celom ogólnym badań zawartym t» problemach badawczych. Czwarta zasada nakazuje pamiętać, że nil został rozstrzygnięty do końca spór o to czy badamy fakty czy opinie . faktach i dlatego konstrukcja pytań winna odróżniać opisywanie tul opiniowania. Np.: „Czy pobyt na kolonii uważasz za przyjemny?” ji-i pytaniem, które bada odczucia, ale nie daje podstaw do oceny kolonii Podstawą oceny mogłyby być odpowiedzi na pytania opisujące pobył im koloniach w uznanych kategoriach (wyżywienie, zajęcia, wycieczki, ilp l Piąta zasada nakazuje trzymanie się właściwej kolejności w przygn towaniu badań. Najpierw należy uświadomić sobie cel badań, sformulu wać pytanie, oraz wybrać teren badań, lub próbkę badawczą i dopiciu wówczas konstruować narzędzia. Szósta reguła dotyczy języka i narzut ii surową dyscyplinę w zakresie ścisłości i jednoznaczności używanych pojęć i zdań. Używane określenia i sformułowane zdania winny byt* jednakowo rozumiane przez dziecko i nauczyciela, robotnika i uczonego Siódma zasada głosi, że wewnętrzna struktura narzędzi badań (ng kwestionariuszy), stopień ich standaryzacji, wielkość, pytania filtru|i| ce, kontrolne, nawet okoliczności wypełniania mają istotny wpływ im wiarygodność uzyskiwanych informacji.

Wreszcie ósma zasada wymaga aby każde narzędzie spełniało prz> najmniej 2 podstawowe warunki. Musi być trafne i rzetelne. Oznai i to, że narzędzie badań (skala, kwestionariusz, test...) powinna badać to i o ma w założeniu badać (trafność) oraz, że przy kolejnym stosowaniu d

luk lej samej populacji także w badaniach powtarzalnych będzie badać * liiplc to samo (rzetelność).

Bogata jest lista sposobów pozwalających na mierzenie rzetelności i lialności narzędzia. Najbardziej jednak prostym a przez to i najbardziej uniwersalnym sposobem jest pytanie za każdym razem - „po co postawili m (akie pytanie, (skala, dyspozycja)”? Każdy bowiem fragment narzę-•l/.ln winien być celowy. Jeśli nie potrzebne nam będą dane o wieku lub |i|i'l, to mimo, że wydają się być żelaznymi pytaniami, nie trzeba ich nuicszczać. Należy surowo przestrzegać zasady „ani jednego zbędnego l>slania, ponad konieczność”.

Wymogiem nieformalnym jest aby każdy kwestionariusz był opatrzo-[ iiy Izw. metryczką, która zawiera na ogół rejestr zmiennych niezależnych I'ii/.walających na identyfikację problemową nie personalną każdej jedno-iki badawczej. Są to pytania o: wiek, klasę, wykształcenie, cechy rodziny, imchodzenie, zarobki itp. Najczęściej odgrywają w analizach rolę zmiennych, z którymi korelujemy zmienne zależne, poszukiwane. Zawartość metryczki określa problematyka i cel badań.

11.2. Kwestionsiriusz wywiadu

Na początek przedstawiam przykład kwestionariusza wywiadu. Nie są lu tylko dyspozycje do rozmowy, jak to często się praktykuje. Kwestiona-ilusz jest silnie skategoryzowany. Można także orzec, że są to rozwinięte ilyspozycje do wywiadu środowiskowego. Wywiad został opracowany na rminarium pedagogiki społecznej a zastosowano go do badań nad przy-i /ynami nietrwałości więzi rodzinnej. Autorką kwestionariusza i badań była mgr Anna Mastalerz. W kwestionariuszu ze względu na brak miejsca /rezygnowano z odstępów na odpowiedzi i z marginesów potrzebnych do kodyfikacji. Badania potwierdziły trafność doboru treści oraz rzetelności ii/ylych kategorii pytań a także wyczerpanie zakresu przedmiotu badań.

Ze względu na przedmiot badań kwestionariusz został opatrzony 1111/wą instytucji patronującej badaniom oraz krótką inwokacją.

Dla celów szkoleniowych na marginesach oznaczę odpowiednimi ymbolami typowe przykłady pytań stosowanych w kwestionariuszach:

| ] - pytania otwarte

0 - pytania zamknięte z kafeterią koniunktywną 0 - pytania zamknięte z kafeterią dysjunktywną

137