CCF20081206028

Di linicjii urupy

Powstało wiele definicji małych grup. „Ogólnie o grupie możemy mówić wtedy, ,i\dy dwie jednostki luli wiece] pozostaje) ze solni te bezpośrednie/ interakcji. gdy maja one względnie jasny cel. posiadają wspólnie ustalone normy i maju względnie rozwinięta strukturę.'" Ws/.ystkic wymienione wyżej cechy si) stopniowalne i w każdej konkretnej grupie mog;| się charakteryzować swoista konfiguracja. Na przykład mogą być dobrze rozwinięte normy, ale mniej jasno zarysowany cel i niezbyt ściśle ustalona struktura itp.

Specyficzne cechy klasy szkolnej

Pewne swoiste właściwości charakteryzują grupy powstające w celach wychowawczych. Specyficzne cechy klasy szkolnej na tle małych grup można ująć następująco:

-    przynależność do zespołu jest przymusowa. Główne cele działania zespołu są określone z zewnątrz i jego kierownicy, tj. nauczyciele, są również dani z zewnątrz. Do przymusu tego jednostka musi się przystosować -może go akceptować chętnie lub niechętnie, ale nic może go zmienić;

-    wspólne działania i sposób postępowaniu zespołu są w znacznym stopniu określone przez strukturę organizmów nadrzędnych - szkolę, system oświaty, społecznie przyjęte reguły wyznaczające rytm życia szkoły itp.;

-    szkoła zwykle nie narzuca zespołowi klasowemu jakiejś specjalnej struktury, a jeśli narzuca ją, to w konkretnych celach i na krótko; struktura zespołu może w znacznym stopniu tworzyć się spontanicznie;

-    szkoła jest zainteresowana przestrzeganiem norm istotnych z punku wi-. dzenia dalekosiężnych celów wychowania i ważnych dla utrzymania

porządku w szkole. W wiciu innych dziedzinach istotnych dla uczniów, ale mało ważnych dla szkoły, powstają w zespole normy spontanicznie;

-    klasowy zespól uczniowski może być traktowany jako doży (za mały uważa się zwykle grupę o liczebności 6-12 osób). Stąd pojawiają się w klasie tendencje do tworzenia podgrup. W związku z tym spotykamy się czasem z opiniami, że reguły rządzące życiem małych grup odnoszą się raczej do podgrup w klasie niż do całego zespołu uczniów;

-    ponad trzydzieści lat temu liczni badacze w krajach zachodnich przyjęli pogląd, iż grapy koleżeńskie maja niezwykle doży wpływ na uczniów, wpływ w niektórych sprawach silniejszy niż wpływ nauczycieli. Większość badaczy zgadza się obecnie z poglądem, iż cele oświatowe, procesy dydaktyczne i wszystko to, co dzieje się w szkole, dochodzi do uczniów za pośrednictwem nieformalnej kultury grupy rówieśniczej - tak zresztą powstaje „ukryty program", o którym była mowa w rozdziale 3. Stąd można powiedzieć, że dopiero gdy rozumiemy, co dzieje się w klasie można coś orzekać o skuteczności działań dydaktyczno-wychowawczych.

Chcąc orientować się w tym, co odbywa się w klasie, trzeba zająć się czterem;! zjawiskami. Są one następujące: struktura, normy, spójność i przywództwo.

/listutum- sit;...

Gdy byłeś uczniem w szkole średniej, to w jakich sprawach koledzy i koleżanki z klasy mieli na Ciebie wpływ, a w jakich byłeś niezależny? Zastanów się, jak oceniałeś te sytuacje wtedy, a jak oceniłbyś je teraz?

” Mika S.. lł.\/<7» tln i>.\n lioloKil s/wlcczncj. PWN. Warszawa IV72. s. 172.

7.2. Struktura

Struktura grupy a struktura zespołu

Struktury dominujące w klasach szkolnych

Czynniki wyznaczające miejsce jednostki w strukturze

Struktura formalna a struktura nieformalna

Przyczyny zajmowania wysokiego miejsca u strukturze klasy

Punktem wyjścia do rozważań o strukturze jest założenie, że rożne osoby zajmują w zespole niejednakowe miejsce. Nauczyciele często zdają sobie sprawę z tego, że część członków klasy ulega wpływom, którycli źródło nie jest znane i że istnieją różnice we wzajemnym odnoszeniu się do siebie poszczególnych członków zespołu. Popularnym odbiciem lego faktu jest świadomość, że istnieje zwykle gradacja „ważności" poszczególnych członków w zespole. Termin „struktura grupy" określa uklail miejsc, jaki zajmują poszczególni jej członkowie względem siebie. Struktura zespołu, czyli wzajemny układ stosunków miedzy poszczególnymi uczniami, może się utworzyć ze względu na różne kryteria. Jeśli uczeń jest ustawicznie poszturchiwany przez kolegę, to powiemy, że istnieje pomiędzy nimi stały układ podporządkowania. Odkrycie podobnych stosunków między pozostałymi uczniami pozwala na stworzenie struktury klasy ze względu na wzajemne podporządkowanie. Podobnie można stworzyć strukturę przedstawiającą, kto od kogo odpisuje lekcje, kto komu opowiada treść filmów obejrzanych na wideo itp. Można rozbudować strukturę osiągnięć w nauce, strukturę powstającą ze względu na skłonność uczniów do wykonywania zadań czy strukturę ze względu na wzajemne lubienie się. Są to wszystko struktury budowane ze względu na jedną cechę.

Tc różne struktury mogą jednak pokrywać się pod wieloma względami. Możemy wówczas mówić o zarysowaniu się jednolitej struktury. W licznych badaniach nad klasami szkolnymi wyróżnia się zwykle trzy struktury - strukturę władzy, strukturę ze względu na wzajemne sympatie i antypatie oraz strukturę porozumiewania sie.

Miejsce jednostki w strukturze zespołu wyznaczają zwykle następujące czynniki:

-    miejsce w strukturze przywódczej, czyli możliwość wywierania wpływu na innych;

-    miejsce w strukturze atrakcyjności - czy i na ile jednostka jest łubiana przez innych członków zespołu;

-    miejsce w strukturze porozumiewania się;

-    role pełnione przez jednostkę w zespole oraz znaczenie, jakie pozostali członkowie przypisują tym rolom;

-    stopień, w jakim jednostka podporządkowuje się normom obowiązującym w grupie.

Wprowadza się czasem rozróżnienie na strukturę formalna (nadaną przez władzę) i strukturę nieformalna (tworzącą się spontanicznie). Jeśli strukturę formalną rozumieć dosłownie, to (poza przypadkami wyznaczania odpowiedzialnych za prace podejmowane w klasie) nie istnieje ona w zespole. W odniesieniu do klasy szkolnej używa się jednak określenia „struktura formalna" na opisanie struktury tworzonej przez nauczyciela, a mającej za kryterium realizowanie przez uczniów wymagań, jakie stawia przed nimi szkoła. Dzielenie uczniów na dobrych, średnich i złych jest przykładem takiej struktury.

Wielokrotnie próbowano poznać przyczyny, dla których pewne osoby mają wysokie miejsce w strukturze klasy. Liczne badania podejmowane w wielu krajach na ten temat koncentrowały się wokół dwóch typów spraw: czynników środowiskowych i czynników osobowościowych. W Wiel-