CCF20091007019

Dla niektórych materiałów (np. żeliwo) wykres ściskania już prawie od samego początku ma charakter krzywoliniowy, nie można więc mówić wtedy o stałym współczynniku sprężystości podłużnej przy ściskaniu. Dla celów praktycznych operuje się jednak średnią wartością współczynnika E_c.

3.4. KSZTAŁTY, WYMIARY I WYKONANIE PRÓBEK

Do statycznej próby ściskania metali używa się próbek w kształcie walca. Średnica pierwotna próbki d₀ zależy od wymiarów i kształtu materiału, z którego pobrano odcinki prób, oraz od maksymalnej siły ściskającej maszyny wytrzymałościowej. Polska Norma PN-57/H-04320 zaleca stosowanie próbek o średnicy 10, 20 lub 30 mm. Wysokość próbek h do próby statycznej zwykłej powinna wynosić h = 1,5 d₀. Wyznaczenie E_c, R_c0.oi i 0.2 wymaga stosowania próbek o długości co najmniej trzykrotnie większej od średnicy pierwotnej. Od stosunku h/d₀ zależy stan odkształcenia próbki. Wiąże się to ściśle z siłami tarcia, które powstają między powierzchniami czołowymi próbki a płytami maszyny wytrzymałościowej. Tarcie powoduje powstanie trójkierunkowego stanu naprężenia, który przejawia się w nierównomiernym odkształceniu próbki. Zalecana wysokość próbek h = 3d₀ do wyznaczenia R_c0.oi i ^co.2> ^a nawet h = 10d_o przy określaniu E_c podyktowana jest wymiarami i możliwością ustawienia przyrządów pomiarowych, jak na przykład tensometru lusterkowego Martensa. Duża długość umożliwia wytworzenie jednoosiowego stanu naprężenia przynajmniej w części środkowej próbki, ale jednocześnie stwarza niebezpieczeństwo wyboczenia się próbki.

Stawiane są również pewne wymagania dotyczące wykonania próbek. Jednym z ważniejszych wymagań jest równoległość płaszczyzn czołowych (podstaw) oraz ich prostopadłość do osi próbki. Poza tym wszystkie powierzchnie próbek — szczególnie podstawy — powinny być dokładnie obrobione (zalecane jest szlifowanie tych powierzchni).

3.5. MASZYNA WYTRZYMAŁOŚCIOWA I PRZYRZĄDY DO POMIARU SKRÓCEŃ

Próbę ściskania przeprowadza się bądź przy użyciu zwykłych pras hydraulicznych, bądź na uniwersalnych maszynach wytrzymałościowych wyposażonych w siłomierz i urządzenie samopiszące, które rejestruje wykres ściskania. Schemat uniwersalny maszyny wytrzymałościowej podany jest w ćwiczeniu 1 — próba statyczna zwykła rozciągania metali. Co się tyczy płyt dociskowych, to ich powierzchnie powinny być polerowane i twardsze od badanych próbek. W

44