CCF20100512001

które odpowiadały zaczątkom tych potrzeb, jakie później zaspokoić miało pismo. Nie zniknęły one zresztą i po upowszechnieniu się pisma; użycie niektórych ich rodzajów przetrwało do dziś, np. w postaci znaków fabrycznych, znaków informacyjnych na dworcach czy w pociągu, znaków drogowych itp.

3.    Piktografia. Właściwe pismo rozwinęło się z przedstawień obrazkowych, zwanych piktografią (od łac. pictus = "malowany⁵ i grec. graf o - "piszę⁵). Zalicza się tu ten rodzaj pisma obrazkowego, w którym rysunki przedstawiają konkretne istoty żywe i rzeczy, bez powiązania z wyrazami i dźwiękami języka. Jako przykład można tu przytoczyć rysunki pisma staroegipskiogo przedstawiające żołnierza, oko, żyrafę, róg, jaskółkę, chrząszcza itd. (7, Friedrich s. 17).

Eozróżnia się dwa rodzaje piktogramów: piktogramy mające charakter sygnałów i piktogramy pełniące rolę znaków. Pierwsze miały pomagać pamięci jako środki mnemotechniczne w trakcie recytacji, przypominając odpowiednie pieśni czy strofy, np. w wykonywaniu pieśni dydaktycznych przez kapłanów. Drugi rodzaj piktogramów stanowiły rysunki oznaczające odpowiednie osoby czy przedmioty; były to tzw. rysunki „mówiące”.

„Prapismo” piktograficzne stwierdza się u Indian amerykańskich, Eskimosów, mieszkańców Syberii, ludów Afryki i Oceanii, od czasu nie ustalonego do dziś (3, Cohen s. 13).

4.    Pismo ideograficzne. Składają się na nie innego rodzaju znaki obrazkowe, mianowicie tzw. ideogramy, tzn. rysunki wyrażające pojęcia (grec. idea — 'idea, pojęcie⁵). Z pisma staroegipskiego można tu m. in. przytoczyć rysunki, w których: słowo "iść⁵ oznaczano przez

dwie kroczące nogi; 'latać⁵ — przez ptaka z rozpostartymi skrzydłami; 'jeść⁵ lub 'mówić⁵—przez człowieka podnoszącego rękę do ust; na oznaczenie 'południa⁵ rysowano charakterystyczną dla Górnego (południowego) Egiptu lilię; 'wiek⁵ przedstawiano za pomocą rysunku przygarbionego człowieka z kijem itp. (7, Friedrich s. 17 -19). U Majów stylizowany obraz słońca oznaczał 'słońce⁵ lub 'dzień⁵ (3, Cohen s. 18).

Ideograficzny charakter mają m. in. pisma obrazkowe Majów i Azteków, pisma w starym Egipcie i Mezopotamii, a także pismo chińskie, w którym zastosowano obok znaków wyrazowych ideogramy kategorii, czyli morfemy formalne, takie jak np. sufiks 1. mn. zaimków osobowych (i niektórych rzeczowników) oraz mor-fem dzierżawczy zaimka, doczepiane do wyrazu na zasadzie aglutynacji (12, Kiinstlcr s. 30-31). Ha zasadzie ideogramów funkcjonują do dziś w językach indoeuro-pejskich (i innych) cyfrowe znaki liczb, w zapisie nie oddające brzmienia oznaczanych nimi wyrazów, lecz znaczenie, które we wszystkich tych językach jest jednakowe.

5.    Pismo sylabowe. Dużym postępem było wprowadzenie pisma, w którym poszczególne znaki odpowiadały sylabom, co zmniejszało wydatnie liczbę znaków. Do pism sylabowych należały m. in. pisma: elamickie, hetyckie, staroperskie, egejskie, kreteńskie linearne, cypryjskie, a także japońskie, rozwinięte z chińskiego.

6.    Pisma mieszane:    ideograficzno-fonetyczne. Były

wśród nich różne odmiany. Jako rodzaj fonetycznego uproszczenia cytuje się rysunki mające charakter homo-f oniczny. Oto gdy jakiś ideogram reprezentuje pojęcie oddawane tylko jednym słowem, a więc dające się odczytać w dowolnym języku, taki rysunek określa się

9