CCF20100928016

Flaubert analizuje Flauberta. Lektura „Szkoły uczuć

„JffipSS&k gSp^if

1^1 uB-

Nic nie świadczy lepiej o odmienności literatury i pisarstwa nal ukowego, niż właściwa tylko tej pierwszej zdolność do skupiania i kondensowania w konkretnej indywidualności jakiejś obdarzonej! wrażliwością postaci oraz w jej niepowtarzalnych przygodach funkcjonujących jednocześnie jako metafora oraz metonimia, całej! złożoności struktury i historii, którą analiza naukowa musi w pocie! czoła rozkładać na części i objaśniać. Podczas licytacji widzimy odj razu jak przez teleskop całe dzieje szkatułki ze srebrnym zamkiem,! w której tkwi in nucę cała struktura i historia konfrontacji między! trzema kobietami oraz tym, co one symbolizują. Szkatułka pojawiał się na kominku już podczas pierwszego obiadu u Amoux przy ulicy j Choiseul; pani Amoux wyjmuje z niej rachunek za kaszmirom szal, który Amoux ofiarował Rozanecie; później Fryderyk zauważy! ją właśnie u Rozanety, w drugim przedpokoju, między biurkiem:: a tacą z kartami wizytowymi. Szkatułka ta w logiczny sposób jestl zarazem świadkiem i stawką w ostatecznej konfrontacji między trzema kobietami, czy też, mówiąc bardziej precyzyjnie, w ostatecznej konfrontacji Fryderyka z trzema kobietami, która dopełniaj się właśnie przy okazji tego przedmiotu i która nie może nie przy-' pomnieć analizowanego przez Freuda „motywu trzech szkatułek”.

•iii

w.i'

Jak wiadomo Freud, obierając za punkt wyjścia jedną ze scen Kupca weneckiego Szekspira, w której kandydaci muszą wybierać między trzema szkatułkami, złotą srebrną i ołowianą pokazuje, że motyw ten mówi w istocie o „wyborze, jakiego mężczyzna dokonuje między '.trzema kobietami”, zaś szkatułki są „symbolami tego, co w kobiecie najważniejsze, więc także samej kobiety”²⁹. Można przypuszczać, żć wykorzystując mityczny wzorzec nieświadomie wykorzystany, by pokazać gwałt na wymarzonej czystości pani Ar-noux, który jest przedstawiony przez sprzedaż jej szkatułki za pieniądze, Flaubert pokazuje także analogiczny wzorzec społeczny, a mianowicie opozycję sztuki i pieniądza. Niewykluczone też, że

29

Zob. S. Freud, Essais de psychanalyse appliąuee, tłum. franc. E. Monty et M. Bonaparte, Paris, Gallimard, 1933, s. 87—103. Dzięki tym trzem etapom w „podróży” szkatułki, która należy, kolejno, do pani Amoux, Rozanety oraz pani Dambreuse, scharakteryzowane zostają jej trzy właścicielki i zarysowana hierarchia, jaka tworzy się między nimi w relacjach władzy i pieniądza.

__ azuje bardzo ważny obszar przestrzeni społecznej, który z po-|yW“czątku wydawał się pominięty: samo pole literackie, zorganizowane wokół opozycji pomiędzy sztuką czystą, związaną z miłością czy-i“? stą, a sztuką mieszczańską w jej dwóch postaciach - sztuką komer-i cyjną, którą można nazwać wielką, reprezentowaną przez teatr --- mieszczański i związaną z osobą pani Dambreuse, oraz sztuką komercyjną mniejszą, reprezentowaną przez wodewil, kabaret, felie-| ton i przywoływaną dzięki postaci Rozanety. Raz jeszcze jesteśmy zmuszeni założyć, że to poprzez oraz dzięki stworzeniu pewnej historii udaje się autorowi ujawnić strukturę zamaskowaną i ukrytą najgłębiej, ponieważ najbardziej bezpośrednio związaną z jego pierwszymi inwestycjami; strukturę, na której oparte są jego struktury mentalne i strategie literackie.

Ir.

I -

I

WŁADZA PISANIA

Tak oto dochodzimy do miejsca wspominanych przy różnych okazjach relacji między Flaubertem a Fryderykiem. Tam, gdzie zwykło się widzieć jedną z tych jednoznacznych i prostych projekcji typu autobiograficznego, należy w rzeczywistości dostrzec zamiar obiektywizacji siebie, autoanalizy, socjoanalizy. Flaubert oddziela się od Fryderyka, od znamiennej dla niego niemocy i braku zdecydowania przez sam akt pisania historii Fryderyka, którego niemoc przejawia się między innymi niezdolnością do pisania, do tego, by stać się pisarzem¹. Flaubert, daleki od tego, by sugerować tożsamość autora i bohatera, niewątpliwie celem mocniejszego zaznaczenia dystansu wobec Gustawa i jego miłości do pani Schlesinger przez sam akt pisania historii Fryderyka, podkreśla, iż jego bohater zaczyna pisać porzuconą natychmiast powieść, której akcja działa się w Wenecji i której „bohaterem był on sam, bohaterką pani Amoux” (SU 25).

1

Jest rzeczą zrozumiałą, że potrzebował całkowitej pewności co do „nie negatywnego” charakteru swego powołania pisarza, by po sukcesie Pani Bovary, móc ukończyć Szkolą uczuć.