CCF20120401031

- prawdziwe, to znaczy, że można je sprawdzić i udowodnić, iż istnieje podstawa dla tej wiary. Ich wiara w prawdę obejmowała też twierdzenia na temat historii i życia społecznego, mimo że wiedzieli, iż takie twierdzenia są mniej autorytatywne niż te ściśle naukowej natury. Wierzyli, że przejrzysty język pomoże im zorientować się, kiedy formułują twierdzenia prawdziwe, a kiedy fałszywe. Przede wszystkim wierzyli, że przeznaczeniem języka jest komunikowanie idei. Pozostaje dla mnie zagadką, dlaczego tak wielu filozofów zachodnich naucza dziś, iż język jest jedynie pułapką i ułudą, że służy do fałszowania i zniekształcania. Być może jest to konsekwencja rozczarowań, jakich dostarczył nam XX wiek. Być może niektórzy z naszych filozofów zostali doprowadzeni do znanej Kalibanowi rozpaczy: „Nauczyłeś mnie języka; moim zyskiem jest, że wiem, jak zabijać i być okrutnym.” Jeżeli tak, to jest to zrozumiałe, ale nie do przyjęcia. Czy możemy kroczyć w przyszłość, wierząc, że bełkot jest równie dobry jak inne formy języka?

Rozdziat 5

INFORMACJA

Można przejrzeć indeksy setek książek o Oświeceniu (ja to niemal zrobiłem) i nie znajdzie się tam hasła „informacja”. Warto to zauważyć, gdyż XVIII wiek dostarczył mnóstwa nowych informacji, co więcej, powstały wtedy nowe rodzaje mediów, które rozpowszechniały informacje. Pierwsze gazety pojawiły się na początku stulecia, a zanim dobiegło ono końca, przyjęły już nowoczesną formę. Każdy kraj europejski - właściwie większość dużych miast - wydawał swój własny periodyk, wiele z nich wzorowało się na angielskim „The Spectator”. W przeciwieństwie do Anglii, na kontynencie cenzura pozostawała problemem, lecz nie na tyle poważnym, by powstrzymać rozpowszechnianie się całej gamy tytułów - na przykład „Diario”, „Zeitung”, „Almanache”, „Journal des Sciences et Beaux Arts”, „Tagebuch” i dziesiątków innych, między nimi słynnego „Patriot” wydawanego w Hamburgu. Ogólnie rzecz biorąc, ich celem było ukształtowanie nowoczesnego, kosmopolitycznego obywatela, poinformowanego o najprzedniejszych ideach i osiągnięciach epoki. Temu samemu celowi służyło, zwłaszcza we Francji, powstawanie salonów - zgromadzeń arystokratów i przedstawicieli klasy średniej, którzy przy okazji zebrań towarzyskich przekazywali sobie nowe idee i informacje. W miarę upływu czasu salony pojawiały się w wielu kra-

91