CCF20131021002

11.2. Konstytucja i zasady ustrojowe 193

w 1949 r.); ustawy o Izbie Lordów z 1958 r., 1963 r. oraz 1999 r.; o Ministrach Korony z 1937 r., 1964 r. i 1975 r., prawo wyborcze, ustawy o unii ze Szkocją z 1707 r., Irlandią z 1800 r., o ustroju Irlandii z 1920 r. (zmieniona w 1922 r. ustawą o Wolnym Państwie Irlandzkim), Walią z 1536 r.

W zakres prawa pisanego Wielkiej Brytanii wchodzi także ustawodawstwo europejskie.

Konwenanse konstytucyjne to pewne reguły postępowania, które wykształciły się w drodze zwyczaju, ewolucji, wynikają z precedensów konstytucyjnych, czyli jednorazowych rozstrzygnięć związanych ze stosowaniem konstytucji. Do najważniejszych konwenansów możemy zaliczyć:

•    obowiązek rezygnacji rządu, który stracił zaufanie Izby Gmin;

•    kolegialna odpowiedzialność gabinetu przed Izbą Gmin;

•    desygnowanie przez monarchę na premiera lidera partii, która uzyskała większość mandatów w Izbie Gmin;

•    dymisja wszystkich członków rządu po rezygnacji premiera;

•    zasada, iż premier musi być członkiem Izby Gmin;

•    rezygnacja premiera i ministrów, jeżeli partia w wyborach utraciła większość w Izbie Gmin;

•    zmiany w prawie wyborczy oraz ustroju parlamentu mogą być uzgadniane przez obie partie polityczne na konferencji pod przewodnictwem spikera;

•    powstanie instytucji premiera, gabinetu, opozycji Jej Królewskiej Mości;

•    coroczne zwoływanie sesji parlamentu.

Konwenanse choć stanowią trwałe reguły postępowania, nie są uważane za reguły prawne sensu stricte, nawet prawa zwyczajowego, gdyż nie są stosowane przez sądy dla oceny postępowania parlamentu lub rządu.

Prawo precedensowe tworzone jest przez orzecznictwo sądów dotyczące konkretnych spraw rozstrzyganych na gruncie przepisów prawa powszechnego ('Common Law), jak i prawa stanowionego. W ten sposób powstają precedensy, czyli rozstrzygnięcia wiążące sądy w orzekaniu o sprawach podobnego rodzaju. Normy prawa powszechnego nadal określają takie fundamenty ustroju Zjednoczonego Królestwa jak: idea suwerenności parlamentu, zasada bezwzględnego obowiązywania ustaw czy konstytucyjny aksjomat ustalający, że „król nie może czynić źle”.

Za źródła prawa w Wielkiej Brytanii uważane są również dzieła, traktaty i podręczniki prawnicze. Zawarte tam ustalenia traktowane są współcześnie nie tyle jako zbiory norm prawnych, ile raczej jako nakazy i dyrektywy interpretacyjne w procesie wykładni i stosowania prawa.

Wśród zasad konstytucyjnych możemy wyróżnić: rządy prawa, podział władzy, zwierzchnictwo parlamentu.

Zasada rządów prawa (rule of law) to przeciwieństwo rządów arbitralnych (dyskrecjonalnych). Nie ma w Wielkiej Brytanii jakiegokolwiek czynnika publicznego niezwiązanego w swej działalności prawem i niepoddanego kontroli i ocenie sądów powszechnych. W ocenie sądów stanowisko wszystkich podmiotów jest takie samo (zasada równości wobec prawa): obywateli, korporacji prywatnych i publicznych, jak również Korony.