CCF20140127012 (2)

Mówiąc ogólnie, kontrola nad miejscem akcji może dać kontrolującemu zespołowi poczucie bezpieczeństwa. Zwraca na to uwagę jeden z badaczy roz-patrując stosunki między aptekarzem i lekarzem: „Innym czynnikiem jest apteka. Lekarz często przychodzi do aptekarza po lekarstwo, po informację, po to, by porozmawiać. W takiej rozmowie człowiek za ladą ma w przybliżeniu taką samą przewagę, jaką ma mówca nad siedzącym audytorium.” ²⁴

kaniu:

„— Józef K.? —_r spytał nadzorca, może tylko po to, aby ściągnąć na slobio jego latający wzrok,

K. przytaknął.

—• Pan jest zapewne bardzo zaskoczony wypadkami dzisiejszego rana? — spytał nadzorca i prze

„Do wzmocnienia tego poczucia" niezależności medycznej działalności farmaceuty przyczynia się apteka. Jest ona w pewnym sensie jego częścią. Podobnie jak w legendzie o Neptunie, który wynurza się z morza, jednocześnie w nim przebywając, w etosie farmaceuty zawarta jest wizja czcigodnego aptekarza, wyrastającego ponad półki z buteleczkami i przyrządami, ale będącego zarazem częścią ich istoty.” ²⁵

Znakomity literacki przykład skutków, jakie wynikają z pozbawienia kontroli nad własną sceną, dał Franz Kafka w Procesie, gdzie opisał spotkanie Józefa K. z władzami w jogo własnym mieszsunął przy tym obiema rękami kilka przedmiotów leżących na stoliku:-świecę, zapałki, książkę i po-duszeczkę na szpilki, jakby to były przedmioty potrzebne mu do rozprawy.

— Pewnie — odparł K. i ogarnęło go miłe uczucie zadowolenia, że wreszcie ma do czynienia

Detective, New York 1954, s. 56. Skróty dokonane przez, autorów.

A. Wcinlein, Pliarmacyas..., cyt. wyd., s. 105.

“ Tamże, s. 105—10C.

*****

z człowiekiem rozumnym i może z nim mówić

0    swojej sprawie. — Bez wątpienia, jestem zaskoczony, ale znowu nie tak bardzo.

Nie bardzo zaskoczony? — spytał nadzorca

1    postawił świecą na środku stolika, grupując wokoło niej inne przedmioty.

—    Może mnie pan źle rozumie — śpiesznie zauważył K. — Przyznaję — tu przerwał i obejrzał się za jakimś krzesłem. — Mogę chyba usiąść? — zapytał.

—    To u nas nie jest przyjęte — odpowiedział nadzorca.” ²⁶

Za przywilej występowania na własnym terenie trzeba, oczywiście, zapłacić; w takiej sytuacji ma się co prawda możliwość przekazywania informacji o sobie przy pomocy środków scenicznych, ale nie ma się możliwości ukrycia faktów, o których informuje sceneria. Można więc oczekiwać, że potencjalny aktor będzie zmuszony do unikania własnej sceny i rezygnowania z przewagi, jaką mu ona daje, aby zapobiec kompromitacji; może przy tym chodzić o coś więcej niż odłożenie spotkania towarzyskiego z tego powodu, że nie dostarczono jeszcze nowego umeblowania. Na przykład o londyńskiej dzielnicy slumsów możemy dowiedzieć aiq, że:

„...matki w tej dzielnicy, chętniej niż matki z innych dzielnic rodzą swoje dzieci w szpitalu. Główną tego przyczyną wydają się być wydatki, jakie wiążą się z porodem odbywanym w domu, ponieważ trzeba wtedy kupić ręczniki i miednice, i to wszystko, czego wymaga położna. Poród w domu oznacza też obecność obcej kobiety, czyli konieczność dodatkowego sprzątania.” ²⁷

Kiedy bada się występ zespołowy, często okazuje się, że ktoś jeden posiada prawo do kierowania

-- i

“ F. Kalka, Proces, Warszawa 1957,-s. 15.

^J7 B. M. Spir.ley, The Deprkiecl and the Prlvlleged, London 1953, s. 45.

145

10 Człowiek w teatrze