CCI00021

Z przeprowadzeniem wyborów powszechnych związany jest proces ich weryfikacji. W Wielkiej Brytanii kompetencje do weryfikowania wyników wyborów dzielone są między Izbę Gmin a organ sądowniczy. Poczynając od r. 1868, rozstrzyganie protestów wyborczych przeciwko wyborom lub wyborowi posła, jak również zarzutów korupcji lub nielegalnych praktyk wyborczych powierzono Sądowi Wyborczemu. Decyzja Sądu Wyborczego wydawana jest w formie opinii podlegającej następnie, po przekazaniu jej spikerowi, rozpatrzeniu i zaakceptowaniu jej przez izbę. Jedynie w przypadku gdy postawiono i udowodniono zarzut popełnienia przestępstwa, opinia Sądu Wyborczego stanowi ostateczną i samodzielną podstawę do unieważnienia wyboru i zdyskwalifikowania kandydata.

Procedurę sądową uruchamia tzw. petycja wyborcza, którą po złożeniu kaucji w odpowiedniej wysokości i w terminie 21 dni w zależności od treści zarzutu może wnieść do sądu każdy wyborca, każdy kandydat, każda osoba zdolna zgłosić swą kandydaturę. Orzeczenie sądu ma charakter ostateczny i jest niezwłocznie przekazywane spikerowi Izby Gmin. Sąd może w nim uznać ważność wyboru, dokonać jego reformacji, ogłaszając wybranym innego kandydata, unieważnić wybór, w którym to przypadku spiker zarządza przeprowadzenie ponownych wyborów.

W programach partii politycznych bardzo często pojawiają się postulaty zastąpienia prostego systemu większościowego innym systemem. Problemy związane z ewentualną zmianą systemu wyborczego rozstrzygane są przez obradującą pod przewodnictwem spikera konferencję, której skład odzwierciedla układ sił politycznych w parlamencie. Jej wnioski przekazywane są premierowi. Ostatnia taka konferencja odbyła się w r. 1978, a wynik jej prac nie pozwala na wysunięcie wniosków o ewentualnym zastąpieniu prostego systemu większościowego innym, chociaż szeroka opinia publiczna proponuje wprowadzenie w jego miejsce systemu proporcjonalnego. Żądanie zmiany systemu wyborczego nasiliło się zwłaszcza od r. 1983, kiedy konserwatyści wygrali wybory, uzyskując w skali kraju mniejszą liczbę głosów niż ich konkurenci. W związku z tym rzecznicy mniejszych partii, a także Partii Pracy częściej wysuwają postulat wprowadzenia systemu proporcjonalnego.

Rola partii w wyborach uzewnętrznia się przy okazji podjęcia pierwszej decyzji związanej z wyborami - rozwiązanie Izby Gmin. Formalnie decyzja ta minionych wieków traktuje się mandat jako rodzaj służby publicznej. W związku z tym zrzeczenie się (rezygnacja) może nastąpić tylko w efekcie oficjalnej prośby skierowanej do Lorda Kanclerza Exczekeru o powierzenie urzędu płatnego „ze szkatuły królewskiej”, który zgodnie z zasadą in-compatibilitas nie koresponduje z członkostwem w Izbie Gmin. Otrzymanie urzędu powoduje utratę mandatu. Do osiągnięcia tego celu wykorzystywane są starodawne urzędy, pełniące funkcję „urzędów dyżurnych” ułatwiających rezygnację z mandatu, o rocznej pensji 1 funta szt., z zajmowaniem których nie są związane żadne obowiązki czy też odpowiedzialność, tj. Królewskiego Szeryfa z Chiltern Hundreds i Królewskiego Zarządcy Posiadłości w Northsead. Są one dzierżawione do czasu „ubiegania się o któryś z nich” przez kolejnego z posłów. Jak dotąd nigdy prośba o ich objęcie nie została odrzucona.

24