CCI00045

Nominacja pozostałych członków gabinetu dokonywana jest przez monarchę na wniosek premiera. W praktyce trudno dziś przypuścić, aby panujący sprzeciwił się zaproponowanej kandydaturze i faktycznie o powołaniu poszczególnych ministrów decyduje premier. Czynniki wpływające na decyzję premiera mają charakter polityczny. Obok wąskiej grupy partyjnych przyjaciół premiera, popierających jego koncepcje polityczne, w skład gabinetu powoływani są przywódcy różnych ugrupowań czy frakcji w łonie partii rządzącej. Dążenie do wprowadzenia w skład gabinetu możliwie szerokiego wachlarza przedstawicieli różnych ugrupowań wewnątrz frakcji ma na celu zapobieżenie rozłamom i wzmocnienie dyscypliny partii. Udział w pracach gabinetu konkurentów premiera ułatwia kompromis wewnątrz partii, czyni ich odpowiedzialnymi za decyzje gabinetu i tym samym zobowiązuje do solidarnego na zewnątrz popierania rządu i kierownictwa partii.

Dużą rolę przy powoływaniu ministrów odgrywa też ranga resortów, którymi kierują. W gabinecie zasiadają tradycyjnie tacy dostojnicy Korony, jak: Lord Kanclerz, Kanclerz Skarbu, Lord Przewodniczący Tajnej Rady, który jest rzecznikiem gabinetu w Izbie Gmin, a także sekretarze stojący na czele takich działów administracji, jak: sprawy wewnętrzne, sprawy zagraniczne, oświaty i nauki, sprawy obrony, handlu i przemysłu. Do gabinetu powoływani są też sekretarze stanu do spraw Szkocji i Walii oraz Irlandii Północnej.

Sposób formowania rządu i gabinetu sprawia, że w Wielkiej Brytanii jedyną możliwością zrobienia kariery politycznej jest związanie się z którąś z partii politycznych. Dotyczy to już procesu wyborczego (bez poparcia partii zajęcie miejsca w Izbie Gmin jest niemożliwe) oraz dalszych szczebli kariery, jakimi są stanowiska w rządzie czy wreszcie w gabinecie. Warunkiem powodzenia w karierze politycznej jest jednak lojalność wobec partii i jej lidera, gdyż uwzględnianie lub pomijanie przy obsadzaniu stanowisk w rządzie, a zwłaszcza w gabinecie, stanowi skuteczne narzędzie w kierowaniu frakcją parlamentarną w pozyskaniu sobie zwolenników bądź unicestwieniu zawiązujących się ugrupowań rebeliantów. Z drugiej strony fakt, że około jednej trzeciej posłów zasiadających w parlamencie piastuje jednocześnie stanowiska w rządzie, czołowi przywódcy partyjni zasiadają w gabinecie, a pozostała część może mieć nadzieję na awans, ułatwia kierowanie frakcją i zapewnienie dyscypliny partyjnej.

Prawo udzielania dymisji członkom rządu należy formalnie do monarchy. W praktyce wykonuje je premier, i dziś trudno sobie wyobrazić, aby monarcha nie zastosował się do wniosku premiera. Rekonstrukcja rządu odbywa się z reguły w formie prośby o złożenie rezygnacji przez ministra. Podłoże jej często stanowi zmiana układu sił politycznych w łonie partii rządzącej, może też być wyrazem personalnej różnicy stanowisk.

Podobnie jak swego czasu odpowiedzialność polityczna przed monarchą przestała odgrywać istotną rolę na skutek wyparcia jej przez zasadę parlamentarnej odpowiedzialności rządu, tak dziś ciężar odpowiedzialności politycznej ministrów przesunął się z Izby Gmin na premiera jako szefa rządu i partii.

49