CCI00059

i to na skalę jakiej dotąd nie spotykano w Europie, ale określenie ich roli w procesie rządzenia państwem. Mają one stanowić instrument służący obywatelom do wpływania, przy zastosowaniu metod demokratycznych, na kształtowanie polityki państwa. W artykule 49 określone zatem zostały relacje społeczeństwo-państwo. Wspomniany artykuł konstytucji czyni z partii składnik ustroju politycznego państwa. Tak więc ustrojodawca włoski nie tylko uznał istnienie partii politycznych, ale zarazem przyznał im jednoznacznie pozytywne funkcje ustrojowe. Wskazał jednocześnie społeczeństwu środek służący czynnemu wpływaniu na losy państwa - instrumentem tym są właśnie partie.¹⁰ Uwaga ta dotyczy zarówno partii rządzących, jak i opozycyjnych, gdyż opozycja także, chociaż w innej skali i przy pomocy innych środków oraz metod, wpływa na politykę państwa i sposób rządzenia.

Konstytucja dopuszcza możliwość ograniczenia korzystania z prawa zrzeszania się, którego konsekwencją są m.in. partie. Ograniczenia te dotyczą w pierwszym rzędzie małoletnich, a także osób duchownych. Przewidziano natomiast możliwość wprowadzenia także ograniczeń w stosunku do pewnych kategorii osób, jak: sędziowie, zawodowi wojskowi w służbie czynnej, funkcjonariusze policji, personel dyplomatyczny i konsularny w placówkach zagranicznych. Konstytucja wprawdzie ograniczeń tych nie wprowadziła, jednakże ustawa zasadnicza przewidziała taką możliwość, ale skorzystanie z niej jest dozwolone wyłącznie w drodze ustawy. W tym celu musi być wydana odrębna ustawa.

Konstytucja wprowadza wyraźny zakaz tworzenia organizacji tajnych - dotyczy on również partii, a także takich instytucji, które dążą do realizacji swych celów przy pomocy organizacji o charakterze wojskowym (art. 18).

Wiele przepisów prawnych dotyczących partii zawierają regulaminy izb parlamentu. Określają one wpływ partii na działalność izb, na tworzenie organów wewnętrznych parlamentu itd. Będzie jeszcze o tym mowa w części poświęconej parlamentowi.

Chrześcijańska Demokracja - powstała w r. 1943 - nawiązała do tradycji włoskiego ruchu katolickiego i od początku Republiki do r. 1993, samodzielnie bądź w koalicji z innymi partiami, brała udział w rządzie. Po wygranych wyborach w r. 1948, w których partia ta osiągnęła absolutną większość w parlamencie, zerwała dotychczasową koalicję z socjalistami i komunistami. Zajmowała ona raczej centrową pozycję w systemie partyjnym Włoch, uczestnicząc w rządach zarówno o charakterze centroprawicowym, jak i centrolewicowym. Po roku 1975 postawa partii stała się bardziej pragmatyczna.

Program polityczny chadecji nawiązywał do doktryny społecznej Kościoła rzymskokatolickiego, akcentując harmonię społeczną, idee samorządu, głównie pracowniczego, podkreślając wagę więzi rodzinnych. Spotykało się w literaturze oceny, że była to najbardziej wyznaniowa ze wszystkich partii chadeckich

i o

Ibid., s. 198.

64