CCI00064 (2)

zobowiązań (art. 31) prawo polskie traktuje tego rodzaju nieprawidłowości w funkcjonowaniu mechanizmu woli jako wadę oświadczenia woli (art. 69 p.o.p.c., art. 77 § 1 pkt 1 pr. spadk.). Stanowisko to zostało również przyjęte przez kodeks cywilny (art. 82 i 945 § I pkt I). Innymi słowy, prawu polskiemu obca jest tzw. naturalna niezdolność do czynności prawnych. W doktrynie polskiej był jednak również reprezentowany pogląd odmienny²⁵; zarzuca się koncepcji prawa polskiego wadliwość teoretyczną (stan psychiczny, który wyłącza w ogóle możliwość działania z rozeznaniem, wyłącza tym samym zdolność do czynności prawnych, podczas gdy wadą oświadczenia woli jest nieprawidłowość funkcjonowania aparatu woli przy konkretnym oświadczeniu woli u osoby, której stan psychiczny jest normalny) oraz wadliwość praktyczną, polegającą na trudnościach dowodowych (nie wystarcza według prawa polskiego dowód, że osoba, która złożyła oświadczenie woli, jest np. chora psychicznie, trzeba jeszcze wykazać, iż w momencie składania konkretnego oświadczenia woli wyłączone było świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli). Poglądy te wywarły pewien wpływ na orzecznictwo²⁶. Wydaje się, że powyższa krytyka jest nieuzasadniona jako oparta na apriorycznej konstrukcji instytucji wad oświadczeń woli oraz przeceniająca wagę trudności dowodowych, które zresztą nie mogą mieć decydującego znaczenia.

III. Istotny wpływ na zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej ma fakt jej ubezwłasnowolnienia. Dlatego przed przystąpieniem do analizy przepisów regulujących wspomniane trzy stany (brak zdolności do czynności prawnych, ograniczenie tej zdolności, pełna zdolność) należy bliżej przedstawić tę instytucję.

Prawo polskie odróżnia dwa rodzaje ubezwłasnowolnienia, a mianowicie całkowite i częściowe. Przesłanką ubezwłasnowolnienia całkowitego jest, ażeby osoba, która ma być ubezwłasnowolniona:

a)    ukończyła 13 lat,

b)    wskutek choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa albo narkomanii, nie była w stanie kierować swym postępowaniem (art. 13 § 1 k.c.)²⁷. Narkomania może stanowić podstawę ubezwłasnowolnie-

²⁵    Por. zwłaszcza A. Ohanowicz: Wady oświadczenia woli w projekcie kodeksu cywilnego, PN 1949. nr 1 — 2. s. 34 i n.; J. Gwiazdomorski: Zawarcie małżeństwa. PiP 1949. nr 4. s. 45 i n.; tenże: Prawo spadkowe. Warszawa 1959. s. 99 i 291 i n.; tenże polemika z M. Piekarskim, PiP 1961, nr 12, s. 1017 i n.; J. Górecki: Unieważnienie małżeństwa. Kraków 1958, s. 30, przyp. 1.

²⁶ Por. orz. SN z 19.05.1959 r., OSPiKA 1960, poz. 118 z krytyczną glosą S. Szera. tamże. Sprawę rozstrzygnęła w sensie odrzucenia naturalnej niezdolności uchwała składu 7 sędziów SN z. 12.12.1960 r.. OSN 1961. poz. 32.

²⁷    Choroba psychiczna sama przez się nie stanowi więc wystarczającej przesłanki ubezwłasnowolnienia; konieczne jest, aby chory nic mógł z tego powodu kierować swym postępowaniem; por. orz. SN z 19.08.1971 r.. OSN 1972, poz. 53.

167