CCI00055 (2)

Obecne prawo polskie podmiotowość prawną przyznaje każdemu człowiekowi, stanowiąc w art. 8 § 1 k.c., że zdolność prawną ma każdy człowiek (o nielicznych ograniczeniach będzie mowa w toku dalszych rozważań).

III.    Z istotą podmiotowości prawnej nierozłącznie są związane dwa pojęcia: zdo 1 ności prawnej i zdolności do czynności prawnych. Zdolność prawna to właściwość polegająca na zdolności do tego. aby być podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego. Natomiast zdolność do czynności prawnych to możność nabywania własnym działaniem w drodze czynności prawnych praw i obowiązków. Zdolność prawna jest nieodłączną cechą każdego podmiotu prawa. W istocie rzeczy podmiotowość prawna i zdolność prawna to pojęcia tożsame, używane zamiennie. Dlatego w art. 8 k.c. nie mówi się, że każdy człowiek jest podmiotem prawa, lecz że ma zdolność prawną. Natomiast zdolność do czynności prawnych ma nie każdy podmiot prawa, np. pięcioletnie dziecko ma zdolność prawną, nie przysługuje mu natomiast zdolność do czynności prawnych; w związku z tym w dokonywaniu czynności prawnych musi je zastępować inna osoba, zwana przedstawicielem ustawowym.

IV.    W pewnym stopniu dyskusyjne jest zagadnienie charakteru prawnego zdolności prawnej. Z jednej strony można nie bez racji twierdzić, że człowiek jest podmiotem prawa niejako ex dęfmitione, ze swej natury. Wyróżnia się on bowiem na tle reszty przyrody swymi właściwościami biologicznymi. zorganizowanym życiem społecznym oraz zindywidualizowanym charakterem każdej jednostki. Krótko mówiąc, człowiek jest ze swej istoty osobą, a nie rzeczą, jest kimś, a nie czymś. W tym sensie zdolność prawna osoby fizycznej przedstawia się jako właściwość „przyrodniczo-społeczna” czy „przyrodzona”. Jest to jednak niepełny obraz jednostki ludzkiej, pomija się w nim bowiem fakt, że występowały przecież systemy prawne, które odmawiały podmiotowości prawnej niektórym kategoriom ludzi oraz że dziś także zakres tej podmiotowości bywa przez prawo różnie kształtowany. W tym sensie zdolność prawna jest przeto normatywną cechą człowieka.

§ 2. POCZĄTEK ZDOLNOŚCI PRAWNEJ OSOBY FIZYCZNEJ

1. Według powołanego już art. 8 § 1 k.c., człowiek nabywa zdolność prawną z chwilą urodzenia, tj. z chwilą odłączenia od ciała matki, przy czym konieczną przesłanką nabycia zdolności prawnej jest, aby dziecko w chwili urodzenia żyło; bez znaczenia jest natomiast, czy jest ono zdolne do życia. Artykuł 9 k.c. wprowadza domniemanie, że dziecko przyszło na świat żywe; ciężar więc dowodu, że dziecko urodziło się martwe, spoczywa na tym, kto się na ten fakt powołuje.

158