80752 PwTiR165

328 Rozdział 10

którym powierzył on wykonanie zobowiązania. Prawo polskie generalnie dopuszcza taki zbieg podstaw odpowiedzialności, pozostawiając poszkodowanemu możliwość wyboru reżimu kontraktowego lub deliktowego, w ramach którego będą dochodzone roszczenia odszkodowawcze. Taki zbieg roszczeń jest przewidziany w k.c. z zastrzeżeniem, że z istniejącego uprzednio zobowiązania może wynikać co innego. Niekiedy zaś to przepisy o odpowiedzialności delik-towej wyznaczają prymat odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego.

W wypadku szkody na osobie dochodzenie roszczeń deliktowych w stosunku do organizatora turystyki jest z reguły mniej korzystne dla poszkodowanego niż oparcie roszczeń na reżimie kontraktowym. Inaczej jest właściwie tylko wtedy, gdy przedsiębiorca organizujący imprezę turystyczną występuje zarazem jako przewoźnik samochodowy. Jego bowiem odpowiedzialność deliktowa za śmierć lub uszkodzenie ciała osób przewożonych autokarem jest oparta na zasadzie ryzyka, co chroni należycie interesy poszkodowanych (zob. punkt 7 tego rozdziału podręcznika). W razie jednak oparcia roszczeń deliktowych w stosunku do organizatora turystyki na zasadzie winy wykazanie tej winy obciąża poszkodowanego klienta, a organizator turystyki może stosunkowo łatwo wykazać, że nie ponosi winy w wyborze osób, którym powierzył wykonanie określonych czynności. Toteż orzecznictwo sądowe skłania się do uznania, że przepisy kodeksowe dotyczące odpowiedzialności deliktowej za cudze czyny, nie znajdują zastosowania do sytuacji, gdy przedsiębiorca będący organizatorem imprezy turystycznej powierza podwykonawcom wykonanie poszczególnych usług turystycznych. W szczególności tak uznał SN w uchwale z 25 lutego 1986 r., stwierdzając, że odpowiedzialność biura podróży za zatrucie pokarmowe uczestników wycieczki podczas korzystania z posiłku w restauracji ma charakter kontraktowy i za działania podwykonawców odpowiada ono jak za własne działanie lub zaniechanie na podstawie art. 474 k.c.

W ramach obowiązków wynikających z zawartej umowy o świadczenie usług turystycznych organizator turystyki ma obowiązek zapewnienia uczestnikom imprezy turystycznej szeroko rozumianego bezpieczeństwa, które obejmuje zagwarantowanie bezpiecznych warunków przewozu nie tylko na trasie danej imprezy, ale również podczas korzystania przez uczestników z usług dodatkowych przewidzianych jej programem, jak też bezpiecznego pobytu w hotelu oraz bezpiecznego korzystania z restauracji w trakcie trwania imprezy. Już w przeszłości na podstawie ogólnych regulacji kodeksowych dotyczących wykonywania zobowiązań i skutków ich niewykonania sądy polskie wydawały korzystne dla klientów biur podróży wyroki w sprawach dotyczących roszczeń z tytułu szkód osobowych poniesionych przez uczestników wycieczek. Wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Katowicach z 28 kwietnia 1970 r. została uznana odpowiedzialność kontraktowa biura podróży za uszkodzenie ciała i rozstrój zdrowia uczestnika imprezy turystycznej, spowodowane wypadkiem nieostrożnie prowadzonego autokaru wynajętego wraz z kierowcą w celu realizacji jednego z dodatkowych punktów programu imprezy turystycznej. Podobnie korzystne dla poszkodowanych turystów było orzeczenie SN z 6 kwietnia 1977 r., w którym został podkreślony obowiązek biura podróży zakwaterowania klientów w takich pomieszczeniach, aby ich stan techniczny nie zagrażał życiu i zdrowiu ludzi. W komentarzu do tego orzeczenia dotyczącego szkód doznanych przez turystów w wyniku oberwania się balkonu pokoju gościnnego, w którym zostali zakwaterowani, M. Nesterowicz zajął niewątpliwie słuszne stanowisko, że podobna odpowiedzialność organizatora turystyki za szkody osobowe poniesione przez klientów ma miejsce w razie ich zakwaterowania w hotelu, co trzeba też odnieść do innych rodzajów obiektów hotelarskich.

Warto powołać orzeczenie SN z 28 marca 1968 r., na mocy którego biuro podróży zostało pociągnięte do odpowiedzialności kontraktowej za niezapew-nienie koniecznej pomocy lekarskiej uczestnikowi wycieczki zagranicznej, co doprowadziło do jego śmierci. W sprawie tej została zarazem na podstawie przepisów o odpowiedzialności deliktowej zasądzona renta oraz odszkodowanie na rzecz małoletnich dzieci z tytułu znacznego pogorszenia ich sytuacji życiowej. Jednoczesne oparcie odpowiedzialności biura podróży za szkody osobowe na podstawie kontraktowej i deliktowej musi wywoływać wątpliwości. Na poparcie tych zastrzeżeń można odwołać się do wyroku SN z 15 stycznia 1998 r., zgodnie z którym w razie zbiegu podstaw odpowiedzialności to sąd orzekający powinien zdecydować, która z podstaw odpowiedzialności jest korzystniejsza dla poszkodowanego i na niej właśnie oprzeć rozstrzygnięcie danej sprawy.

Skoro w przeszłości roszczenia klientów w stosunku do organizatorów imprez turystycznych z tytułu poniesionych szkód osobowych były najczęściej uwzględniane przez sądy w ramach reżimu odpowiedzialności kontraktowej opartej na ogólnych przepisach kodeksu cywilnego, to można oczekiwać, że obecnie w szerszym zakresie takie roszczenia będą dochodzone przez klientów na podstawie omówionej wyżej zasady ryzyka wprowadzonej do ustawy o usługach turystycznych (zob. punkt 1 tego rozdziału podręcznika). Obecnie odpowiedzialność organizatora turystyki za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy o świadczenie usług turystycznych w stosunku do szkód na osobie nie może być ograniczona kwotowo w drodze umownej. W konsekwencji zwiększone jest ryzyko ponoszone przez organizatorów imprez turystycznych i wzrasta też rola ubezpieczeń NNW i KLZ uczestników imprez turystycznych, jak również ubezpieczeń OC organizatorów turystyki. Należy w związku z tym pamiętać, że sumy gwarancyjne określone w umowach ubezpieczenia NNW lub OC wyznaczają jedynie granice odpowiedzialności gwarancyjnej ubezpieczyciela i nie zamykają możliwości dochodzenia w stosunku do organizatorów turystyki roszczeń odszkodowawczych z tytułu poniesionych